Odszkodowania komunikacyjne i dochodzenie odszkodowań [PORADNIK]

Szacuje się, że w Polsce zarejestrowanych jest ponad 25 milionów pojazdów mechanicznych, uwzględniając pojazdy wszelkiego typu. Samych „osobówek” jest około 20 milionów sztuk. Ogromna liczba pojazdów oraz osób kierujących nimi przekłada się niestety na ilość zdarzeń drogowych i powstałych w ich wyniku szkód. Z tego względu szkody komunikacyjne stanowią jedne z najczęściej występujących w praktyce rodzajów szkód, a nieustannie towarzyszą im odszkodowania komunikacyjne jako forma rekompensaty za szkody.

Co to jest odszkodowanie komunikacyjne?

Odszkodowanie komunikacyjne jest świadczeniem, które jest należne w określonych sytuacjach osobie poszkodowanej w wyniku zdarzenia drogowego. Ma ono na celu naprawienie szkody. Podkreślić przy tym należy, że odszkodowanie w ścisłym tego słowa znaczeniu ma na celu naprawienie szkody majątkowej.

Jest zatem związane ze sferą majątkową, a dokładniej z uszczerbkiem w majątku, który stanowi szkodę.

Należy w tym miejscu nadmienić, że innego rodzaju świadczeniem niż odszkodowanie jest zadośćuczynienie. Zadośćuczynienie może bowiem zostać przyznane w razie wystąpienia szkody niemajątkowej, oznaczanej również pod pojęciem krzywdy. Często w wyniku powstania tego samego zdarzenia drogowego powstają podstawy do domagania się zarówno odszkodowania, jak i zadośćuczynienia.

W praktyce jednak stosowany jest skrót myślowy i już pod samym pojęciem „odszkodowanie” mieści się także zadośćuczynienie. Więcej informacji o odszkodowaniu i zadośćuczynieniu: https://prawoprosto.pl/odszkodowanie-a-zadoscuczynienie/

W efekcie, gdy słyszymy o odszkodowaniach (w szerokim tego słowa znaczeniu) musimy mieć na uwadze, że należy przez to rozumieć oba rodzaje świadczeń (tj. odszkodowanie i zadośćuczynienie). W efekcie zatem mówiąc o odszkodowaniach komunikacyjnych mamy na myśli odszkodowanie, jak i zadośćuczynienie, których źródłem jest wypadek komunikacyjny – a więc formy naprawienia szkód majątkowych, jak i niemajątkowych.

Odszkodowanie komunikacyjne z OC sprawcy

Utrwaloną zasadą mającą swoje źródło w przepisach jest, że zobowiązany do naprawienia szkody jest ten podmiot, który ją wyrządził. W przypadku odszkodowań komunikacyjnych zasada ta doznaje jednak w praktyce istotnych ograniczeń. Wynika to z roli, jaką pełnią ubezpieczenia komunikacyjne posiadaczy pojazdów mechanicznych.

Istotą ubezpieczenia jest przyjęcie przez ubezpieczyciela odpowiedzialności za zdarzenia określone w umowie. Przepisy prawa nakładają natomiast na posiadaczy pojazdów mechanicznych obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC). Oznacza to, że w przypadku, gdy ubezpieczony posiadacz pojazdu mechanicznego wyrządzi w związku z ruchem pojazdu szkodę osobie trzeciej, to ubezpieczyciel będzie co do zasady zobowiązany do jej naprawienia.

Dochodzenie odszkodowania od ubezpieczyciela, nie zaś bezpośrednio od sprawcy szkody, z reguły jest łatwiejsze dla osoby poszkodowanej. Prowadzenie postępowań likwidacyjnych stanowi jeden z obowiązków ubezpieczycieli. Należy również pamiętać, że ubezpieczyciel jest podmiotem wypłacalnym, czego nie można zawsze powiedzieć o sprawcach szkód, którymi mogą być właściwie wszyscy, również ci niemający jakiegokolwiek majątku i nieosiągający dochodu.

Odszkodowanie komunikacyjne, a podatek dochodowy

Zasadniczym zadawanym przez osoby, które otrzymały odszkodowanie bądź zadośćuczynienie, jest pytanie, czy od tych świadczeń należy odprowadzić podatek dochodowy? Dobrą informację dla poszkodowanych stanowi fakt, że w polskim prawie występuje zwolnienie osób fizycznych od opodatkowania podatkiem dochodowym odszkodowań i zadośćuczynień. Należy jednakże wiedzieć, że zwolnienie to nie ma charakteru bezwzględnego i doznaje wyjątków.

Zwolnione od podatku dochodowego nie są kwoty odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, kwoty odszkodowań i zadośćuczynień otrzymanych związku z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz kwoty odszkodowań lub zadośćuczynień dotyczące korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. W takich sytuacjach należy uiścić podatek dochodowy w przypadku otrzymania odszkodowania lub zadośćuczynienia.

Odrębnie wygląda kwestia podatku od odsetek od odszkodowania bądź zadośćuczynienia. Odsetki stanowią bowiem świadczenie uboczne stanowiące rekompensatę za opóźnienie w spełnieniu świadczenia. Jeżeli odszkodowanie lub zadośćuczynienie zostanie wypłacone poszkodowanemu wraz z odsetkami (co następuje np. przy wypłacie po wyroku sądowym zasądzającym również odsetki), to nawet w sytuacji, gdy zachodzi podstawa zwolnienia odszkodowania/zadośćuczynienia od opodatkowania, przychód z tytułu odsetek zawsze podlega opodatkowaniu.

Osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej będą zatem również zobowiązane do zapłaty podatku od odsetek od odszkodowania bądź zadośćuczynienia. Okoliczność braku prowadzenia działalności gospodarczej nie pozwala na zwolnienie osób fizycznych od podatku od odsetek od otrzymanych świadczeń.

Co w przypadku śmierci w wypadku komunikacyjnym?

W 2016 r. na polskich drogach zginęło blisko 3 tysiące osób. Wielu z nas doświadczyło niestety tragicznej śmierci osoby bliskiej na skutek obrażeń doznanych w wypadku drogowym. W tak trudnych chwilach rzadko myśli się o dochodzeniu roszczeń pieniężnych, takich jak odszkodowanie bądź zadośćuczynienie, jednak należy pamiętać, że przepisy prawne dają taką możliwość.

Przede wszystkim wypada zaznaczyć, że najbliżsi członkowie rodziny zmarłego mogą ubiegać się o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę. Doznaną krzywdę w takim przypadku stanowi zerwanie bliskiej więzi emocjonalnej ze zmarłym członkiem rodziny. Przepisy prawne nie nakładają na podmiot zobowiązany bezwzględnego obowiązku przyznania zadośćuczynienia pieniężnego, ponieważ stanowią jedynie o możliwości przyznania przez sąd takiego świadczenia za doznaną krzywdę. W praktyce jednak sądy uwzględniają tego rodzaju roszczenia i nakazują wypłatę odpowiednich do rodzaju doznanych krzywd kwot zadośćuczynienia pieniężnego.

Zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę nie stanowi jedynego rodzaju świadczeń możliwych do uzyskania. Nagła śmierć w wypadku powoduje często śmierć jedynego lub głównego żywiciela rodziny. W tej sytuacji wchodzi w grę możliwość otrzymania przez najbliższych członków rodziny zmarłego w wypadku odszkodowania, jeżeli wskutek śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Podobnie jednak jak w wypadku zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę, także to świadczenie ma charakter fakultatywny i jest zależne od uznania sądu.

Choć jak wskazano wyżej, przepisy prawne stanowią o możliwości zasądzenia od podmiotu zobowiązanego na rzecz pokrzywdzonego zadośćuczynienia pieniężnego, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby kwoty te były wypłacane bez uruchomienia drogi sądowej. W praktyce bardzo często jednak roszczenia te nie są dobrowolnie zaspokajane.

Innego rodzaju, a przewidzianym również w prawie, jest roszczenie o zwrot kosztów leczenia i pogrzebu poszkodowanego, który zmarł. Przysługuje ono osobie, która koszty te poniosła. Nie ma przy tym znaczenia, czy ten, kto poniósł koszty pogrzebu, był dla zmarłego osobą bliską, ani czy jest jego spadkobiercą.

Gdzie można pobrać wzory pism i wniosków o odszkodowanie komunikacyjne?

Jeżeli kierujemy żądanie o odszkodowanie lub zadośćuczynienie do ubezpieczyciela (co występuje najczęściej), możemy posłużyć się wzorami pism, które udostępnia ubezpieczyciel. Dostępne będą one z reguły na stronie internetowej ubezpieczyciela.

Należy w tym miejscu nadmienić, że posługiwanie się tymi wzorami nie jest obligatoryjne. Wzory mają charakter pomocniczy, stąd mogą ułatwić zadanie na pierwszym etapie, czyli etapie zgłoszenia roszczeń, dla osób, które nie są profesjonalistami w dochodzeniu odszkodowań.

Jakie kwoty można wywalczyć w odszkodowaniach komunikacyjnych?

W przypadku odszkodowań w ścisłym tego słowa znaczeniu, a zatem odszkodowań za szkodę majątkową, zasada jest prosta – wysokość odszkodowania powinna odpowiadać wartości szkody. Przykładowo zatem, jeżeli poniesiony koszt leczenia obrażeń doznanych w wyniku wypadku komunikacyjnego wyniósł 10 tysięcy złotych, to kwota 10 tysięcy złotych stanowi wysokość szkody majątkowej. Jeżeli koszt naprawy uszkodzonego w wyniku wypadku pojazdu wyniósł 15 tysięcy złotych, to taka też kwota stanowi wysokość szkody majątkowej. Odszkodowanie nie może być niższe ani wyższe od wartości powstałej szkody.

Inaczej wygląda kwestia wysokości zadośćuczynień, czyli rekompensaty za szkodę niemajątkową (krzywdę). Wycena krzywdy stanowi zagadnienie problematyczne. Przepisy stanowią jedynie, że zadośćuczynienie pieniężne powinno być „odpowiedniej” wysokości. Przyjmuje się, że im większa jest skala i intensywność cierpień pokrzywdzonego, tym wyższe należy się zadośćuczynienie.

Należy wskazać, że wysokość zadośćuczynień zasądzanych przez sądy na rzecz członków rodziny zmarłego wynosi czasami nawet kilkaset tysięcy złotych. Z reguły jednak nie przekracza wartości kilkudziesięciu tysięcy złotych. Należy jednak pamiętać, że każdorazowo wysokość zadośćuczynienia zależy od indywidualnych okoliczności danej sprawy i ustaleń, które zostaną poczynione przy wyjaśnieniu sprawy.

Czy pomoc prawna w sprawach odszkodowań komunikacyjnych jest konieczna?

O ile na etapie zgłoszenia roszczeń odszkodowawczych wielu poszkodowanych będzie w stanie poradzić sobie we własnym zakresie, o tyle należy pamiętać, że likwidacja szkody nie zawsze przebiega po myśli poszkodowanego. Nagminną praktyką w Polsce jest niestety zaniżanie wysokości odszkodowań oraz zadośćuczynień przez ubezpieczycieli. Równie często dochodzi do sytuacji, w którym pomimo istnienia podstaw faktycznych i prawnych ubezpieczyciele odmawiają wypłaty.

W sytuacji zatem, gdy dochodzi do wypłaty zaniżonego odszkodowania lub całkowitej odmowy przyznania takiego świadczenia, warto powierzyć sprawę do prowadzenia prawnikowi. Prawnik sporządzi w naszym imieniu odwołanie od decyzji ubezpieczyciela, co może doprowadzić do zmiany niekorzystnej decyzji jeszcze na etapie postępowania polubownego. Radca prawny lub adwokat posiadają zaś specjalną wiedzę i doświadczenie do tego, aby działając w charakterze reprezentanta poszkodowanego wystąpić i prowadzić postępowanie na drodze sądowej.

Bardzo często postępowanie sądowe i wykazywanie swoich racji przed sądem stanowi jedyną drogę do odzyskania pełnej kwoty przysługującej należności. Proces sądowy rządzi się swoimi prawami. Sam fakt zasadności roszczenia nie przesądza o tym, że wynik postępowania będzie pozytywny. To na osobie występującej z żądaniem spoczywa bowiem obowiązek udowodnienia roszczenia. Brak udowodnienia swoich racji przed sądem będzie zaś skutkował oddaleniem powództwa i obciążeniem kosztami procesu należnymi stronie przeciwnej.