Jakie prawa przysługują obywatelowi Unii Europejskiej?

Każdy obywatel państwa członkowskiego jest jednocześnie obywatelem Unii Europejskiej. Zgodnie z art. 20 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, obywatele Unii korzystają z praw i podlegają obowiązkom przewidzianym w Traktatach. Prawa te są wykonywane na warunkach i w granicach określonych przez Traktaty i środki przyjęte w ich zastosowaniu. Zapraszamy do lektury, jakie mamy prawa jako obywatele UE.

Obywatel Unii Europejskiej ma między innymi prawo do:

1. Swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium Państw Członkowskich, co oznacza brak ograniczeń w podróżowaniu po terytorium UE, osiedlaniu się w wybranym kraju członkowskim, a także możliwość przebywania na terytorium danego kraju przez nieokreślony czas, podjęcie nauki, pracy, prowadzenie działalności gospodarczej na terenie UE (art. 21 TFUE).

2. Czynnego i biernego udziału w wyborach do samorządów w państwie członkowskim, w którym zamieszkuje, nawet jeśli jest obywatelem innego państwa członkowskiego (art. 22 ust. 1 TFUE). Obowiązują dla niego takie same warunki jak dla obywateli danego państwa. Każdy mieszkaniec wybranego państwa członkowskiego, nawet nie będąc jego obywatelem, ma prawo do udziału w wyborach samorządowych – może wybierać lub zostać wybranym. Np. obywatel Hiszpanii mieszkający we Francji może brać udział w wyborach do francuskich władz lokalnych.

3. Czynnego i biernego udziału w wyborach posłów do Parlamentu Europejskiego, nawet jeśli jest obywatelem innego państwa członkowskiego (art. 22 ust. 2 TFUE). Obowiązują dla niego takie same warunki jak dla obywateli danego państwa. Prawo to działa na takich samych zasadach jak w przypadku wyborów samorządowych. W czasie wyborów do samorządów i do Parlamentu można kandydować tylko w jednym państwie i tylko w jednym z państw głosować.

Aby uzyskać wpis na listę wyborców, osoby nie będące obywatelami danego państwa członkowskiego UE powinny przedłożyć deklarację zawierającą:

a) określenie obywatelstwa,

b) wskazanie adresu w państwie, w którym obywatel mieszka,

c) wskazanie adresu w państwie, w którym głosował podczas poprzednich wyborów,

d)oświadczenie, że obywatel będzie głosował lub kandydował tylko w państwie, w którym obecnie zamieszkuje.

4. Korzystania z opieki dyplomatycznej i konsularnej. Obywatele UE przebywając w państwie nie należącym do UE, w którym państwo, którego są obywatelami, nie ma swojego przedstawicielstwa (ambasady lub konsulatu), mają prawo do opieki każdego państwa członkowskiego UE na takich samych warunkach jak obywatele tych państw. W sytuacji, gdy w danym kraju nie ma przedstawicielstwa jednego z krajów członkowskich, każda ambasada lub konsulat innego państwa UE jest zobowiązana do udzielenia pomocy na takich samych zasadach, jakie przysługują obywatelowi tego kraju (art. 23 TFUE).

5. Kierowania petycji do Parlamentu Europejskiego, odwoływania się do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich oraz zwracania się do instytucji i organów doradczych Unii w jednym z języków Traktatów oraz otrzymywania odpowiedzi w tym samym języku (art. 24 TFUE).

6. Dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji Europejskiej (art. 15 ust. 3 TFUE).

7. Inicjatywy obywatelskiej. Otóż obywatele UE w liczbie nie mniejszej niż 1 milion, mający obywatelstwo znacznej liczby państw członkowskich, mogą podjąć inicjatywę zwrócenia do Komisji Europejskiej o przedłożenie w ramach jej uprawnień odpowiedniego wniosku w sprawach, w których zdaniem obywateli stosowanie traktatów wymaga aktu prawnego (art. 24 TFUE, art. 11 TUE).

8. Dobrej administracji (art. 41 KPP UE).

Na uwagę zasługuje fakt, że Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej nie nakłada na obywateli UE żadnych obowiązków o „obywatelskim”, powszechnym charakterze. Możliwość istnienia takich obowiązków przewidziana jest jednak w art. 20 TFUE.

Dodatkowo, co trzy lata Komisja Europejska składa sprawozdanie Parlamentowi Europejskiemu, Radzie Unii Europejskiej oraz Europejskiemu Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu w sprawie stosowania postanowień dotyczących obywatelstwa UE. Co ciekawe rozszerzenie tego katalogu może nastąpić w drodze specjalnej procedury prawodawczej: propozycja RUE, zgoda PE, następnie zatwierdzenie jednomyślnie przez RUE oraz zatwierdzenie przez państwa członkowskie zgodnie z wymogami konstytucyjnymi.

Należy pamiętać, iż katalog uprawnień zawarty w TFUE nie jest zamknięty. Obywatelom przysługuje wiele innych praw np.: związanych z zakazem dyskryminacji ze względu na obywatelstwo i płeć, swoboda przepływu pracowników, swoboda świadczenia usług. Każdy obywatel posiada paszport w kolorze burgundzkiego wina z napisem Unia Europejska oraz nazwą państwa, którego jest obywatelem. Z tym dokumentem obywatele UE mogą podróżować po całym świecie.