Kiedy można żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości?
Co do zasady nieruchomość, która została wywłaszczona na rzecz Skarbu Państwa lub na rzecz jednostki samorządu terytorialnego, nie podlega zwrotowi. Jednakże, obecnie obowiązująca ustawa o gospodarce nieruchomościami przewiduje sytuacje, kiedy to uprzednio wywłaszczona nieruchomość może zostać zwrócona poprzedniemu właścicielowi lub jego spadkobiercy.
Decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości powinna zawierać między innymi ustalenie na jaki cel publiczny dana nieruchomość została wywłaszczona. Ustawa o gospodarce nieruchomościami w sposób jednoznaczny zakazuje przeznaczania wywłaszczonej nieruchomości na inny cel niż określony w decyzji wywłaszczeniowej, chyba że poprzedni właściciel nieruchomości lub jego spadkobierca nie złożą wniosku o jej zwrot.
Właściwy organ administracji publicznej (w sprawach wywłaszczania nieruchomości jest nim starosta), w razie powzięcia zamiaru użycia wywłaszczonej nieruchomości lub jej części na inny cel niż określony w decyzji wywłaszczeniowej ma obowiązek zawiadomić poprzedniego właściciela (lub jego spadkobiercę) o tym zamiarze oraz poinformować go o możliwości zwrotu tej nieruchomości. Tylko i wyłącznie w przypadku niezłożenia przez poprzedniego właściciela (lub jego spadkobiercę) wniosku o zwrot, starosta może użyć taką nieruchomość na inny cel niż określony w decyzji o wywłaszczeniu.
Ponadto przyjmuje się, iż jeżeli poprzedni właściciel lub spadkobierca nie wyrażą zgody na użycie nieruchomości na inny cel niż określony w decyzji wywłaszczeniowej – jest to równoznaczne ze złożeniem wniosku o jej zwrot. Co więcej, jeśli poprzedni właściciel lub spadkobierca nie złożą wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości w ciągu 3 miesięcy od dnia doręczenia im zawiadomienia o możliwości zwrotu, uprawnienie to wygasa.
Poprzedni właściciel (lub spadkobierca) mogą żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części, jeśli stała się ona zbędna na cel określony w decyzji wywłaszczeniowej. Wywłaszczoną nieruchomość należy uznać za zbędną, jeśli realizacji celu wywłaszczenia nie rozpoczęto pomimo upływu 7 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna lub jeśli pomimo upływu 10 lat od tego momentu cel publiczny nie został zrealizowany. Jeśli cel wywłaszczenia zrealizowano tylko na części wywłaszczonej nieruchomości, wówczas zwrotowi podlega pozostała jej część (oczywiście w takiej sytuacji również wymagana jest zgoda poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercy na zwrot).
W przypadku zwrotu wywłaszczonej nieruchomości poprzedni właściciel lub jego spadkobierca zwraca Skarbowi Państwa lub właściwej jednostce samorządu terytorialnego przyznane mu odszkodowanie lub nieruchomość zamienną za wywłaszczoną nieruchomość.
