Na czym polega oszustwo kredytowe?

Dowiedz się czym jest oszustwo kredytowe i jakie grożą za nie konsekwencje.

Czym jest oszustwo kredytowe?

Oszustwo kredytowe (wyłudzenie kredytu) to przestępstwo stypizowane w art. 297 Kodeksu karnego (k.k.) regulującego zbiorczo oszustwa finansowe (gospodarcze), które polegają na uzyskaniu dla siebie (lub kogo innego) od banku kredytu poprzez przedłożenie:

• podrobionego,
• przerobionego,
• poświadczającego nieprawdę,
• nierzetelnego dokumentu albo
• nierzetelnego, pisemnego oświadczenia dotyczącego okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania kredytu.

Przestępstwem jest również niepowiadomienie banku (mimo istnienia takiego obowiązku) o powstaniu sytuacji, która może mieć wpływ na wstrzymanie albo ograniczenie udzielonego wsparcia finansowego.

Przepisy art. 297 k.k. w założeniu mają zapewnić prawidłowe funkcjonowanie instytucji finansowych i interesów majątkowych naruszonych nieprawidłowym udzielaniem instrumentów finansowych. Mówiąc prościej – art. 297 k.k. chroni prawidłowość funkcjonowania obrotu gospodarczego, a dokładniej finansowego związanego z rzetelnym pozyskiwaniem wymienionych w nim form wsparcia finansowego min. kredytu.

Umowa kredytu

Umowę kredytu definiuje ustawa z 27 sierpnia 1997 roku – Prawo bankowe. Zgodnie z zawartą tam definicją, poprzez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać na określony czas do dyspozycji kredytobiorcy wskazaną w niej kwotę przeznaczoną na ustalony cel. Kredytobiorca zaś ma obowiązek korzystania z przekazanych środków pieniężnych tak, jak zostało to określone w umowie, zwrócenia kwoty wykorzystanego kredytu (z odsetkami) w oznaczonych terminach spłaty oraz uiszczenia prowizji od kredytu, jaki otrzymał.

Zachowania sprawcy oszustwa kredytowego

Popełnienie przestępstwa wyłudzenia kredytu polega na przedłożeniu bankowi dokumentów zmodyfikowanych w określony sposób.

Przestępstwo wyłudzenia kredytu może polegać na

• podrobieniu dokumentu – nadaniu dokumentowi pozorów autentyczności w taki sposób, że wywołuje ono wrażenie pochodzenia zawartej w nim treści od osoby uprawnionej do wystawienia takiego dokumentu. Chodzi więc o stworzenie falsyfikatu czy imitacji dokumentu autentycznego,

• przerobieniu dokumentu – modyfikacji autentycznej treści dokumentu przez osobę, która nie jest do tego uprawniona,
• przedłożeniu dokumentu poświadczającego nieprawdę, czyli dokumentu wydanego przez uprawniony do tego podmiot, ale o nieprawdziwej treści co do okoliczności mających znaczenie prawne,
• przedłożeniu nierzetelnego dokumentu albo nierzetelnego pisemnego oświadczenia, czyli zawierających informacje nieprawdziwe bądź niepełne, albo takich, których treść sformułowano w sposób mający wprowadzić w błąd co do stanu faktycznego

W jaki sposób można popełnić przestępstwo wyłudzenia kredytu?

Oszustwo kredytowe to przestępstwo, dla którego realizacji nie jest konieczne wystąpienie skutku w postaci uzyskania kredytu czy zaistnienia szkody majątkowej (wystarczy sam fakt udzielenia kredytu). Zachowaniem o charakterze przestępczym jest już samo przedłożenie dokumentu nierzetelnego, przerobionego lub podrobionego czy wypełnienie pisemnego oświadczenia w sposób niezgodny z prawdą i posłużenie się nim.Przestępstwo określone w art. 297 k.k. może być popełnione jedynie poprzez działanie, na co wskazuje określenie zachowania sprawcy poprzez użycie słowa “przedkłada” (tj. jak wskazał w jednym z wyroków Sąd Najwyższy, składa, oddaje do przejrzenia lub oceny czy występuje z nimi przed uprawnioną osobą, na przykład pracownikiem banku).

Nie ma więc znaczenia, czy kredyt został w ogóle udzielony, a jeśli został udzielony, to czy go spłacono czy nie. Bez znaczenia jest również to, czy bank mający udzielić kredytu został wprowadzony w błąd i czy zapoznał się z przedłożonymi przez sprawcę dokumentami lub oświadczeniem.

Wyłudzenie kredytu a przestępstwa, oszustwa i fałszerstwa

Wyłudzenie kredytu z art. 297 k.k. może zbiec się z przestępstwem oszustwa określonym w 286 § 1 k.k., jeśli wykaże się, że sprawca w chwili przedłożenia bankowi przerobionego, podrobionego, poświadczającego nieprawdę albo nierzetelnego dokumentu czy nierzetelnego, pisemnego oświadczenia, nie tylko zamierzał wyłudzić kredyt, ale również w tym samym momencie miał z góry powzięty zamiar niewywiązania się z umowy kredytowej, na podstawie której został mu on udzielony.

Przedłożenie bankowi sfałszowanego dokumentu powoduje również zbieg przestępstwa wyłudzenia kredytu z przestępstwem fałszerstwa określonego w art. 270 § 1 k.k. w sytuacji, kiedy sprawca samodzielnie je podrobił czy sfałszował. Samo posłużenie się fałszywym, przerobionym lub stwierdzającym nieprawdę jest już uwzględnione w art. 297 § 1 k.k., dlatego zbieg z art. 270 § 1 k.k. jest pomijalny.

Kto odpowiada za oszustwo kredytowe?

Sprawcą oszustwa kredytowego może być każda osoba zdolna do ponoszenia odpowiedzialności karnej. Brak sprecyzowania okoliczności występowania w czyimś imieniu pozwala zaś na przyjęcie, że sprawcą może być osoba działająca w imieniu i na rzecz kogoś innego, niezależnie od legitymowania się formalnym do tego umocowaniem. Istotny jest fakt przedłożenia dokumentu podrobionego, przerobionego, poświadczającego nieprawdę lub nierzetelnego.

Popełnienie przestępstwa oszustwa kredytowego ma charakter umyślny. Jest to przestępstwo kierunkowe, czyli takie, które może być dokonane tylko z zamiarem kierunkowym (konieczne jest podjęcie przez sprawcę “umyślnych oszukańczych zabiegów”).

Przestępstwo oszustwa kredytowego podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat, przy czym nie podlega karze osoba, która dobrowolnie (czynny żal) zapobiegła wykorzystaniu udzielonego wsparcia finansowego albo zaspokoiła roszczenie strony pokrzywdzonej (banku), w czym przejawia się prymat kompensacji nad represją. Czynny żal może przybrać postać na przykład niepodjęcia udzielonego kredytu. Musi on mieć miejsce przed wszczęciem postępowania karnego. Później będzie miało wpływ jedynie na wymiar kary.

Za czynny żal nie można będzie jednak uznać sytuacji, w której sprawca, po zażądaniu przez bank dodatkowych dokumentów, rezygnuje ze starań o kredyt pod pretekstem nadmiaru formalności. Warto w takim przypadku skorzystać z pomocy profesjonalnego obrońcy np. adwokat Wodzisław Śląski . Radca prawny lub adwokat powinien mając odpowiednią praktykę zawodową wskazać, jakie są realne szanse w sprawie przedstawionej przez klienta. Ważne jest, aby prawnik udzielając pomocy miał jak najwięcej informacji dotyczących całej sprawy.