Nieletni a młodociany w prawie karnym

Coraz częściej słyszymy o nieletnich i młodocianych sprawcach przestępstw. Wielu dziennikarzy używa tych pojęć zamiennie, traktując je jako synonimy. Jednakże nieletni i młodociany nie są synonimami.

Nie wolno utożsamiać tych pojęć. Kto w takim razie jest nieletnim, a kto młodocianym?

Nieletni a prawo karne

Dolną granicą odpowiedzialności karnej jest ukończenie 17 lat przed popełnieniem czynu zabronionego. Osoby poniżej 17 lat nazywane są nieletnimi. Osoby nieletnie nie podlegają odpowiedzialności karnej. Nieletniość jest okolicznością wyłączającą winę. Postępowanie w sprawach nieletnich uregulowane jest ustawą z 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich. Nieletni może wyjątkowo ponieść odpowiedzialność karną.

Jest to możliwe wtedy i tylko wtedy gdy zostaną spełnione przesłanki z art. 10§2 k.k.; popełni czyn mający znamiona jednego z przestępstw enumeratywnie wyliczonych w tym przepisie po ukończeniu 15 roku życia, a okoliczności sprawy, stopień rozwoju sprawcy, jego warunki i właściwości osobiste przemawiają za jego ukaraniem. Wszystkie przesłanki muszę być spełnione łącznie. To czy nieletni poniesie odpowiedzialność karną zależy od sądu. Jeśli zostanie zastosowany art. 10§2 k.k. to ograniczona jest surowość kar do dwóch trzecich górnej granicy zagrożenia przewidzianego za popełnione przestępstwo.

Młodociany a prawo karne

Art.115 § 10 k.k. zawiera ustawową definicję młodocianego. Młodociany to sprawca, który spełnia jednocześnie dwie przesłanki; nie ukończył 21 lat w chwili popełnienia czynu i 24 lat w czasie orzekania przez sąd pierwszej instancji. Ze względu na młody wiek sprawcy ustawodawca przewiduje pewne odrębności w zakresie odpowiedzialności. Nacisk położony jest na wychowawcze oddziaływanie kary. Jeśli wobec młodocianego zostanie zastosowane warunkowe zawieszenie wykonania kary to dolna granica okresu próby zostanie podwyższona z dwóch do trzech lat. Gdy młodociany sprawca popełnił przestępstwo umyślne to dozór jest obligatoryjny przez cały okres próby.

Sąd może zastosować wobec młodocianego nadzwyczajne złagodzenie kary. Wychowawcze podejście ustawodawcy do młodocianego sprawcy przejawia się w możliwości zastosowania środków wychowawczych i poprawczych. Takie rozwiązanie stosuje się wobec sprawców, którzy ukończyli 17 lat, ale nie ukończyli 18 lat. Nie można skorzystać z takiego rozwiązania jeśli młodociany popełni zbrodnię.