Odszkodowanie, a zadośćuczynienie – co warto wiedzieć?

Niemal każdy z nas był w swoim życiu uczestnikiem zdarzenia, które pozwalało co najmniej stawiać pytania o możliwość dochodzenia odszkodowania bądź zadośćuczynienia. Z tej przyczyny pojęcia „odszkodowanie” i „zadośćuczynienie” są powszechnie używane w języku potocznym. Niestety jednak bardzo często są używane zamiennie, a tym samym mylone ze sobą. Należy podkreślić, że na gruncie przepisów prawa cywilnego są to dwa odmienne pojęcia, choć posiadają one również pewne cechy wspólne.

Terminy „odszkodowanie” jak i „zadośćuczynienie” wiążą się nierozerwalnie z pojęciem szkody, której wystąpienie stanowić może podstawę do żądania zapłaty odszkodowania lub zadośćuczynienia od podmiotu odpowiedzialnego. Co więcej, niekiedy może nawet dojść do sytuacji, w której z tytułu jednego zdarzenia będzie zachodziła podstawa do żądania zapłaty zarówno odszkodowania, jak i zadośćuczynienia.

Co to jest odszkodowanie?

Odszkodowanie w polskim prawie stanowi świadczenie pieniężne przysługujące temu, kto doznał szkody majątkowej (poszkodowanemu). Zobowiązanym do zapłaty odszkodowania jest podmiot odpowiedzialny za szkodę. Świadczenie odszkodowawcze zawsze ma charakter kompensacyjny, co oznacza, że jego celem jest wyrównanie uszczerbku w majątku, którego doznał poszkodowany.

Wyrównanie to obejmuje straty, które poniósł poszkodowany, a także utracone korzyści.

Warto w tym miejscu nadmienić, że odszkodowanie nie jest jedyną formą naprawienia szkody. Obok odszkodowania będącego świadczeniem pieniężnym istnieje możliwość naprawienia szkody „w naturze”. Polega to na tym, że podmiot odpowiedzialny będzie zobowiązany do przywrócenia stanu poprzedniego, tj. stanu, który by istniał, gdyby zdarzenie powodujące szkodę nigdy nie powstało. Jest to tzw. restytucja naturalna.

Co do zasady jednak poszkodowany ma prawo wyboru, czy chce uzyskać naprawienie szkody w formie odszkodowania (świadczenia pieniężnego) czy w drodze przywrócenia stanu poprzedniego. Z reguły opcja odszkodowania, a więc zapłata odpowiedniej sumy pieniężnej, jest korzystniejsza dla poszkodowanego i prostsza do wykonania dla podmiotu odpowiedzialnego.

Jeżeli poszukujesz pomocy w sprawie odszkodowań różnego rodzaju to tutaj mogę Ci polecić bezpłatną pomoc prawną profesjonalnego prawnika, który pomoże Ci wywalczyć odszkodowanie.

Co to jest zadośćuczynienie?

Zadośćuczynienie stanowi rekompensatę za uszczerbek w dobrach osobistych. Jest to świadczenie należne w razie wystąpienia szkody na osobie, która jest szkodą niemajątkową. Przepisy prawa cywilnego stanowią wprost o „zadośćuczynieniu pieniężnym”, a zatem podobnie jak w przypadku odszkodowania świadczenie będące zadośćuczynieniem polega na obowiązku zapłaty sumy pieniężnej. Podmiotem odpowiedzialnym jest ten, kto doprowadził do wystąpienia szkody niemajątkowej (szkody na osobie). Szkodę niemajątkową, czyli szkodę, której wystąpienie jest jedną z podstaw do żądania zapłaty odszkodowania, określa się bardzo często mianem krzywdy.

Krzywda jest bezpośrednia związana z negatywnymi przeżyciami. Mogą nimi być cierpienia fizyczne (ból oraz inne dolegliwości) oraz cierpienia psychiczne (odczuwanie negatywnych uczuć). W praktyce najczęściej zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę jest dochodzone w przypadku wystąpienia uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia.

Czym się różni odszkodowanie od zadośćuczynienia?

Na wstępie należy zaznaczyć, że niekiedy spotyka się stanowisko, zgodnie z którym zadośćuczynienie stanowi szczególną formę odszkodowania. Koncepcja ta jest w pewien sposób uzasadniona, ponieważ obie te instytucje stanowią formy rekompensaty za szkody, czego nie zmienia fakt, że szkody są różnego rodzaju. Z racji jednak na fakt wyraźnego odróżnienia przez ustawodawcę szkód na majątku od szkód na osobie, właściwym wydaje się stanowcze odseparowanie odszkodowania od zadośćuczynienia.

Niezależnie jednak od sposobu klasyfikacji tych świadczeń istotnym jest, że wystąpienie szkody w majątku bądź szkody na osobie oraz ustalenie podmiotu odpowiedzialnego daje co do zasady osobie poszkodowanej podstawy do dochodzenia odpowiednio odszkodowania lub zadośćuczynienia.

Odszkodowanie jest świadczeniem ściśle związanym ze sferą majątkową. Jak już bowiem zaznaczono, jego celem jest wyrównanie powstałego uszczerbku w stanie majątkowym. Odszkodowanie powinno odpowiadać równowartości istniejącej szkody. Nie powinno ono być wyższe od wartości powstałej szkody, ponieważ wtedy dochodziłoby do nieuzasadnionego wzbogacenia poszkodowanego, jak również nie może być od niej niższe.

W razie wystąpienia przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej poszkodowany co do zasady ma prawo domagać się od podmiotu odpowiedzialnego zapłaty pełnej kwoty pieniężnej stanowiącej równowartość szkody. Warto w tym miejscu nadmienić, że powszechnie występujące zaniżanie odszkodowań przez zakłady ubezpieczeń ponoszące odpowiedzialność na podstawie umowy ubezpieczenia jest praktyką naganną i wprost sprzeczną z przepisami prawa.

Inaczej przedstawia się sytuacja z zadośćuczynieniem. Pamiętać należy, że ma ono również charakter pieniężny. Cierpienia fizyczne oraz psychiczne nie dają się jednak wycenić w pieniądzu w sposób taki sam, jak uszczerbek w majątku. Z tej przyczyny przepisy prawa cywilnego stanowią o „odpowiedniej sumie tytułem zadośćuczynienia pieniężnego”. Określenie „odpowiedniej” sumy pieniężnej bywa problematyczne i nastręcza liczne trudności praktyczne. W dodatku nawet wystąpienie szkody na osobie spowodowanej czyimś działaniem nie daje gwarancji zasadności zadośćuczynienia. Wynika to z faktu, że w przeciwieństwie do odszkodowania zadośćuczynienie ma charakter fakultatywny (nieobowiązkowy).

Fakultatywny charakter zadośćuczynienia wynika z treści przepisów dotyczących instytucji zadośćuczynienia, które stanowią, że „sąd może przyznać odpowiednią sumę zadośćuczynienia pieniężnego”. Takie sformułowanie daje sądowi prawo do oceny, czy zasadnym jest przyznanie poszkodowanemu od podmiotu odpowiedzialnego zadośćuczynienia pieniężnego. Oznacza to, że nawet w przypadku wystąpienia szkody na osobie oraz ustalenia odpowiedzialności sprawcy takiej szkody, nie musi dojść zawsze do przyznania zadośćuczynienia poszkodowanemu.

Nieobligatoryjny charakter zadośćuczynienia pieniężnego, jak również trudności z określeniem jego odpowiedniego rozmiaru w pieniądzu, powodują, że bardzo często podmioty odpowiedzialne nie są skłonne do zaspokajania tego typu roszczeń na drodze polubownej w jakimkolwiek zakresie. Niezbędne do uzyskania możliwości otrzymania zadośćuczynienia pieniężnego w wielu wypadkach jest uruchomienie drogi sądowej.

Rodzaje odszkodowań i zadośćuczynień

Liczba potencjalnych rodzajów odszkodowań i zadośćuczynień jest bardzo duża, co wynika z faktu, że wiele zdarzeń może prowadzić do powstania szkody, a w konsekwencji do obowiązku jej naprawienia przez ponoszącego odpowiedzialność. W życiu codziennym częściej mamy do czynienia z odszkodowaniami. Według kodeksowej regulacji odszkodowania można natomiast podzielić na te, których źródłem jest delikt (czyn niedozwolony), oraz odszkodowania, które mają swoje źródło w stosunkach zobowiązaniowych (umowach łączących strony) i są związane z nienależytym wykonaniem bądź niewykonaniem umowy.

Do najczęściej występujących rodzajów odszkodowań i zadośćuczynień należą:

• odszkodowania umowne (kary umowne) – odszkodowaniem umownym jest kara zastrzeżona przez strony bezpośrednio w umowie, której obowiązek zapłaty pojawia się w razie zajścia zdarzenia określonego w umowie związanego z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania. Karę umowną można zastrzec wyłącznie na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego,
• odszkodowania komunikacyjne – odszkodowania związane ze skutkami zdarzeń wynikających z ruchu pojazdów mechanicznych. Odszkodowania te pełnią szczególną rolę z racji na istnienie obowiązku posiadania ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC) przez posiadaczy pojazdów mechanicznych,
• odszkodowania z ubezpieczeń na życie – są to świadczenia wypłacane z ubezpieczeń, których przedmiotem jest życie ubezpieczonego. Popularnie takie umowy są nazywane „polisami na życie”. W razie zajścia zdarzenia w postaci śmierci ubezpieczonego ubezpieczyciel wypłaca ustalone umownie świadczenie odszkodowawcze na rzecz wskazanej w polisie osoby,
• odszkodowanie obejmujące koszty leczenia – odszkodowanie związane z wszelkimi kosztami leczenia, które powstały w związku z uszkodzeniem ciała lub wywołaniem rozstroju zdrowia,
• zadośćuczynienie z tytułu uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia – w przeciwieństwie do odszkodowania obejmującego koszty leczenia świadczenie to ma zrekompensować doznaną krzywdę związaną z trwałym bądź przemijającym pogorszeniem stanu zdrowia,
• zadośćuczynienie z tytułu śmierci osoby bliskiej – świadczenie mogące zostać przyznane najbliższym członkom rodziny zmarłego, jeżeli do śmierci osoby doszło w wyniku uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia,
• zadośćuczynienie z tytułu naruszenia dóbr osobistych – świadczenie mogące zostać przyznane w przypadku naruszenia jednego z dóbr osobistych człowieka. Do przykładowych dóbr osobistych można zaliczyć: cześć, wizerunek, wolność, twórczość artystyczną, zdrowie.

Szukasz dobrej firmy skupującej odszkodowania oc? Chcesz uzyskać doplatę do zaniżonego odszkodowania? Sprawdź firmę: JW GROUP – odkup i dopłaty do odszkodowań oc