Prawa i obowiązki pracowników oraz pracodawców – najważniejsze informacje

Prawa i obowiązki pracowników oraz pracodawców są szeroko i bardzo szczegółowo opisane w przepisach prawa polskiego. Jaki akt normatywny je określa i które z przepisów są najważniejsze zarówno dla pracowników, jak i pracodawców? Odpowiedź na te i wiele innych pytań znajdziesz w poniższym artykule. Zapraszamy do lektury!

Jaki akt normatywny określa prawa i obowiązki pracowników oraz pracodawców?

Akt normatywny, który stanowi zbiór przepisów określających prawa i obowiązki pracowników oraz pracodawców to Kodeks pracy. Aktualnie w Polsce obowiązuje ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1320). Przepisy te określają m.in. stosunek pracy, wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia, obowiązki pracodawcy i pracownika, odpowiedzialność materialną pracowników, czas pracy, urlopy pracownicze, uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem, zatrudnianie młodocianych, bezpieczeństwo i higienę pracy, układy zbiorowe pracy, rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy, odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika, a także przedawnienie roszczeń.

Jakie przepisy prawne regulują prawa oraz obowiązki pracodawców i pracowników?

Prawa i obowiązki pracodawców i pracowników regulowane są przez przepisy prawne zawarte w Kodeksie pracy. W artykułach 10–18 polski Kodeks pracy określa podstawowe zasady prawa pracy.

Poniżej przytaczamy najważniejsze z nich:

• Każdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy. Nikomu, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie, nie można zabronić wykonywania zawodu.
• Każdy ma prawo do wolności pracy, to znaczy ma prawo do zerwania stosunku pracy.
• Każdy ma swobodę nawiązywania stosunków pracy.
• Nie wolno dyskryminować pracowników ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także ze względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy.
• Pracodawca jest obowiązany szanować godność i inne dobra osobiste pracownika.
• Pracodawca jest obowiązany ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych.
• Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
• Pracodawca, stosownie do możliwości i warunków, zaspokaja bytowe, socjalne i kulturalne potrzeby pracowników.
• Pracownicy i pracodawcy, w celu reprezentacji i obrony swoich praw i interesów, mają prawo tworzyć organizacje i przystępować do tych organizacji.
• Pracownicy mają prawo do partycypacji w zarządzaniu firmą w zakresie spraw dotyczących ich osobiście.
• Pracownicy mają równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków; dotyczy to w szczególności równego traktowania mężczyzn i kobiet w zatrudnieniu.
• Pracownicy mają prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę.
• Pracownicy mają prawo do wypoczynku, który zapewniają przepisy o czasie pracy, dniach wolnych od pracy oraz o urlopach wypoczynkowych.

Kto dba o prawa pracowników w Polsce?

O prawa pracowników w Polsce dba Państwowa Inspekcja Pracy, która jest organem podległym sejmowi RP. Zadaniem PIP jest przestrzeganie praw pracy, a zwłaszcza przepisów i zasad BHP. Państwowa Inspekcja Pracy ma prawo niezapowiedzianie kontrolować zakłady pracy, które zatrudniają pracowników. Nie każdy ma tego świadomość, ale PIP może udzielać pracownikom bezpłatnie porad w zakresie prawa pracy.

Niestety, ale sytuacje, w których prawa pracowników nie są respektowane wciąż zdarzają się często. Mimo tego, że pracownik jest słabszą stroną stosunku prawnego, powinien on dochodzić swoich prac. Jeśli jesteś w podobnej sytuacji, pamiętaj, że wyegzekwowanie praw jest możliwe, np. z pomocą profesjonalnego pełnomocnika w osobie radcy prawnego albo adwokata.