Projekt nowelizacji Kodeksu Postępowania Karnego a tzw. „dokument prywatny”
Do Sejmu wpłynął niedawno projekt nowelizacji kodeksu postępowania karnego autorstwa Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego, działającej przy Ministrze Sprawiedliwości. Projekt ten przewiduje rewolucyjną wręcz zmianę ustawy karnej procesowej, biorąc za swój cel przyspieszenie postępowania karnego i zwiększenie jego kontradyktoryjności. Proces karny zatem – przynajmniej w pewnym zakresie – będzie o wiele bardziej zbliżony do scen, które znamy z amerykańskich filmów. Nie sposób opisać wszystkich zmian w jednym, choćby bardzo obszernym artykule (sam projekt wraz z projektami aktów wykonawczych i uzasadnieniem zajmuje 404 strony), można jednak pochylić się nad kilkoma specyficznymi (a jednocześnie widowiskowymi) uregulowaniami.
Aktualnie art. 393 § 3 k.p.k. brzmi: „Mogą być odczytywane na rozprawie wszelkie dokumenty prywatne, powstałe poza postępowaniem karnym i nie dla jego celów, w szczególności oświadczenia, publikacje, listy oraz notatki”. Artykuł ten dopuszcza więc tzw. „dokument prywatny” jedynie wtedy, gdy ten nie powstał w celu wprowadzenia go do procesu karnego. Nie można zatem np. przedstawić konkurencyjnej wobec już istniejącej w postępowaniu opinii biegłego i w tej postaci użyć jej na sali sądowej. Opinia taka może jedynie stanowić sygnał o istniejącym dowodzie, co nie zmienia faktu, że działania stron są – póki co – w tym zakresie mocno skrępowane i trzeba dokonywać pewnej ekwilibrystyki interpretacyjnej aby osiągnąć swój cel. Nowy przepis zakłada skreślenie raptem pięciu słów – „i nie dla jego celów”. Spowoduje to jednak diametralną zmianę, co będzie widoczne na przedstawionym już przykładzie tzw. „prywatnej opinii biegłego”. Przeszkoda dla takiego środka dowodowego zostanie zatem zniesiona i spodziewać się można, że strony przyjmą bardziej aktywną postawę.
Szersze dopuszczenie tego rodzaju prywatnych działań może rodzić jednak pewne niebezpieczeństwa. Projektodawca, wychodząc naprzeciw tym zagrożeniom, proponuje wprowadzenie do k.p.k. przepisu o numerze kolejnym 168a, zgodnie z którym nie będzie można wykorzystać dowodu, który został zdobyty za pomocą czynu zabronionego, czyli poprzez złamanie normy prawa karnego materialnego. Obecnie bowiem stanowisko nauki prawa karnego nie jest w tym zakresie jednolite.
Rzeczone rozwiązanie jest konsekwencją przyjętej przez Komisję koncepcji, według której proces karny ma zmierzać w kierunku kontradyktoryjności, a więc w większym zakresie być sporem występujących stron. W zamian za to inicjatywa sądu w tym zakresie zostanie ograniczona, będzie on bowiem mógł przeprowadzić dowód z urzędu jedynie w „wyjątkowych, szczególnie uzasadnionych wypadkach” (projektowane nowe brzmienie art. 167 § 1 k.p.k.). Projekt pobrać można na stronie www.sejm.gov.pl z zakładki „prace Sejmu” (druk sejmowy nr 870).
