Przyrzeczenie publiczne

Przyrzeczenie publiczne stanowi jednostronne zobowiązanie przyrzekającego do spełnienia świadczenia w formie przyrzeczonej nagrody na rzecz tego, kto spełni warunki określone w przyrzeczeniu, tj. wykona określoną czynność (poprzez działanie lub zaniechanie) lub określony rezultat (dzieło).

Dla ważności złożonego oświadczenia woli ustawa wymaga, aby zostało ono ogłoszone publicznie przez przyrzekającego nagrodę (w taki sposób, aby mogło dotrzeć do nieokreślonej liczby nieoznaczonych osób). Druga strona (wykonawca czynności) – w odróżnieniu od zobowiązań wynikających z umów – nie składa żadnego oświadczenia woli.

Przyrzeczenie publicznie według prawa cywilnego

W polskim prawie cywilnym instytucja przyrzeczenia publicznego uregulowana została w części szczegółowej Zobowiązań w tytule XXXVI „Przyrzeczenie publiczne”, art. 919-921Kodeksu cywilnego.

W myśl art. 919 § 1 KC, kto przez ogłoszenie publiczne przyrzekł nagrodę za wykonanie oznaczonej czynności, obowiązany jest przyrzeczenia dotrzymać. Stosunek zobowiązaniowy z tytułu przyrzeczenia publicznego powstaje z chwilą wykonania czynności, za którą przyrzeczona została nagroda. Przykładowo – można otrzymać nagrodę za ujęcie przestępcy, odnalezienie zguby, napisanie najlepszej pracy magisterskiej. Stronami tego stosunku stają się przyrzekający (dłużnik) oraz wykonawca czynności(wierzyciel).

Z chwilą samego przyrzeczenia po stronie przyrzekającego powstaje związanie, którego okres może oznaczyć przyrzekający przez podanie terminu do wykonania danej czynności. Natomiast jak stanowi art. 919 §2, jeżeli w przyrzeczeniu nie był oznaczony termin wykonania czynności ani nie było zastrzeżenia, że przyrzeczenie jest nieodwołalne, przyrzekający może je odwołać. Odwołanie powinno nastąpić przez ogłoszenie publiczne w taki sam sposób, w jaki było uczynione przyrzeczenie. Odwołanie przyrzeczenia powoduje ustanie związania przyrzekającego. Należy jednak zauważyć, że odwołanie jest bezskuteczne względem osoby, która wcześniej czynność wykonała. Zachowuje ona zatem prawo do nagrody.

Za pomocą jakich środków można ogłosić przyrzeczenie publiczne?

Ogłoszenie przyrzeczenia nagrody może nastąpić za pomocą dowolnych środków – w prasie, radiu, telewizji, drogą internetową, a także może zostać umieszczone np. na plakacie. Przyrzeczenie nagrody może mieć także na względzie tylko oznaczony krąg potencjalnych wykonawców, np. artystów plastyków.

Przyrzekający jest zobowiązany do wydania nagrody, natomiast druga strona (wykonawca czynności) jest wyłącznie uprawniona – przysługuje jej roszczenie o spełnienie świadczenia zgodnie z treścią przyrzeczenia. Nagrodę może stanowić jakakolwiek korzyść majątkowa np. wycieczka zagraniczna, stypendium. Niekiedy, zwłaszcza w związku z udziałem w konkursach, przyznawane są wyróżnienia o charakterze niemajątkowym, np. medal, dyplom. Rodzaj, wysokość i liczbę nagród określa przyrzekający.

Pewne komplikacje mogą pojawić się w przypadku wielości wykonawców czynności. Gdy kilka osób wykonało czynność niezależnie od siebie, a przyrzekający nie zastrzegł, że należy się tylko jedna nagroda, każda z tych osób ma prawo do nagrody w pełnej wysokości. Jeżeli przyrzekający zastrzegł jedną nagrodę, otrzyma ją ten, kto pierwszy się zgłosi, a gdy jednocześnie zgłosi się kilka osób – ta z nich, która pierwsza wykonała czynność.

Natomiast, w przypadku gdy kilka osób wykonało czynność wspólnie, nagroda należy się wszystkim współwykonawcom. W razie sporu – podziału nagrody może dokonać sąd (art. 920 § 3 KC). Przyrzekający nagrodę może ustalić odmienne zasady rozdzielania nagród.

Przyrzeczenie nagrody za najlepsze dzieło lub za najlepszą czynność

Wspomnieć należy również o szczególnym rodzaju przyrzeczenia publicznego, jakim jest publiczne przyrzeczenie nagrody za najlepsze dzieło lub za najlepszą czynność, tj. przyrzeczenie nagrody konkursowej. Ogłoszenie konkursu ma na celu pobudzenie rywalizacji, aby uzyskać jak najlepsze rezultaty w określonej dziedzinie.

W odróżnieniu od przyrzeczenia publicznego „zwykłego”, wywołuje ono skutki prawne tylko wtedy, gdy został zastrzeżony termin, w ciągu którego można ubiegać się o nagrodę. Bardzo istotną cechą przyrzeczenia publicznego nagrody konkursowej jest jego nieodwołalność. Znamiennym jest również fakt, iż o tym czy i które dzieło lub czynność zasługuje na nagrodę decyduje przyrzekający (swoboda oceny), jeżeli nie zastrzegł inaczej w przyrzeczeniu nagrody (art. 921 § 2 KC).

Najczęściej jednak przyrzekający ustala zasady dokonywania ocen, a także powołuje odpowiednie jury (sąd konkursowy). Własność nagrodzonego dzieła, a także majątkowe prawa autorskie lub wynalazcze nabywa przyrzekający tylko wtedy, gdy zastrzegł to w ogłoszeniu publicznym. W takim przypadku nabycie wspomnianych praw następuje z chwilą wypłacenia nagrody.

Literatura:

– Zobowiązania – część szczegółowa, Zbigniew Radwański, Janina Panowicz-Lipska, C. H. Beck , 2012,
ISBN: 978-83-255-1135-7