akty prawne

Prawny charakter decyzji administracyjnej

Pojęcie decyzji administracyjnej leży u podłoża wielu tematów rozważań na temat administracji publicznej.

Można śmiało powiedzieć, że trudno przecenić istotność tego pojęcia, które mimo jego wielkiej wagi nie jest w doktrynie rozumiane w sposób jednoznaczny, a część autorów w ogóle nie decyduje się na nazwanie w ten sposób tej podstawowej formy rozstrzygnięć organów administracji.

W tym artykule znajdzie się przeglądowe spojrzenie na problematykę decyzji administracyjnej, na to, jak widzą ją poszczególni przedstawiciele doktryny. Następnie z sumy tego swoistego dorobku wyciągniemy przed nawias pewne elementy, które ze względu na swoją wartość posłużą nam do stworzenia pewnego jednolitego wzorca w obrębie decyzji administracyjnej.

Akt administracyjny jako decyzja administracyjna

Niektórzy z przedstawicieli doktryny prawa administracyjnego wyróżniają formę decyzji administracyjnej wśród szerszego pojęcia, jaki jest akt administracyjny. Inni natomiast nie wprowadzają takiego rozróżnienia, główny ciężar kładąc na wskazaniu różnic pomiędzy pojęciem aktu administracyjnego jako działania jednostronnego, a dwu- lub wielostronnymi działaniami administracji, wśród których można wyróżnić między innymi umowę cywilnoprawną, czy porozumienie administracyjne.

Wynika z tego, że, niezależnie od przyjętej przez danego autora metody charakteryzowania formy, którą można nazwać decyzją administracyjną, potrzebne będzie uprzednie zapoznanie się z pojęciem „aktu administracyjnego”, tak przecież dla decyzji administracyjnej istotnego.

W niniejszym artykule jego charakterystyka będzie przedstawiona skrótowo, na potrzeby rozważań dotyczących decyzji administracyjnej, gdyż obszerniejsze rozważania na temat formy aktu administracyjnego wymagałyby stworzenia odrębnej pracy mu poświęconej.

Co to jest akt administracyjny?

Akt administracyjny jest formą służącą stosowaniu norm prawa administracyjnego wobec indywidualnego adresata normy, znajdującego się na zewnątrz, a nie w obrębie struktur administracji.

Opis ten nie pretenduje do miana definicji terminu: „akt administracyjny”, gdyż po pierwsze, jego prawidłowe skonstruowanie jest niezmiernie trudne, a po drugie, prezentowałoby stosunkowo niską wartość praktyczną. W związku z tym, zamiast budować definicję aktu administracyjnego, warto zwrócić się w stronę określenia jego podstawowych elementów składowych, które pomogą w przybliżeniu jego istoty.

Cele i cechy aktu administracyjnego

Celem aktu administracyjnego jest doprowadzenie do tego, żeby dana norma, zaliczana do norm prawa administracyjnego, została zastosowana.

Akt administracyjny prowadzi do tego, że norma prawna, dotychczas generalna i abstrakcyjna, zostaje przekształcona w normę o cechach: konkretności i indywidualności. Norma ta jest bezwzględnie obowiązująca, z czego wynika, że od obowiązków danego aktu administracyjnego nie można się uchylić za pomocą chociażby umowy prawa cywilnego.

Kolejną cechą aktu administracyjnego, stanowiącą element składowy niezbędny do jego właściwego scharakteryzowania jest to, że akt administracyjny, będąc czynnością prawną, jest podejmowany przez właściwy do tego organ. Jest nim organ administrujący, a co za tym idzie: wyposażony w legitymację państwową i państwo reprezentujący.

Nie powinno się również zapomnieć, że, przyjmując inny kąt patrzenia na akt administracyjny, można wywnioskować, iż jest oświadczeniem woli danego organu administracyjnego. Z jednej strony, wola wyrażana jest w imieniu państwa, ale z drugiej, do jej skuteczności potrzeba podpisania danego aktu administracyjnego przez odpowiednią osobę fizyczną, określaną mianem „piastuna organu”. To właśnie stanowi o ujmowaniu aktu administracyjnego w charakterze oświadczenia woli.

Następnie, nieodzownym wydaje się przedstawienie kolejnych cech – elementów składowych aktu administracyjnego, jakimi są jego władczość i jednostronność.

Ma to związek z podziałem administracji na tzw. gestię, czyli administrację świadczącą i imperium – administrację władczą. Akt administracyjny, będąc aktem władczym, jest narzędziem charakterystycznym dla sfery administracji określanej mianem imperium, podkreślającym i realizującym władztwo administracyjne, oczywiście w granicach jakie wyznacza demokratyczne państwo prawne.

Jeśli mowa o uczestnictwie adresata aktu administracyjnego w tworzeniu go, to należy zwrócić uwagę, że osoba ta nie ma kompetencji do formułowania jego treści w sposób bezpośredni. Ze względu na władczą i jednostronną naturę aktu administracyjnego, może on co najwyżej wystąpić w roli uczestnika postępowania przygotowującego akt administracyjny.

Mimo jednostronności w budowaniu treści aktu administracyjnego, charakter jego wiązania jest dwustronny. Uprawnienia i obowiązki wynikające z aktu administracyjnego kierowane są nie tylko w stronę adresata aktu, ale również danego organu administrującego. Nie przysługuje jednak tym prawom i obowiązkom cecha ekwiwalentności, wynikająca z nierównorzędnej pozycji podmiotów w sferze prawa administracyjnego.

Cecha nierównorzędności podmiotów stanowi jedno z podstawowych rozróżnień pomiędzy normami (a co za tym idzie – całymi systemami) prawa administracyjnego i prawa cywilnego (szerzej: gałęzi prawa prywatnego), a obecnie można dostrzec jej osłabianie przez nowe, a zróżnicowane formy działania administracji, np. w postaci umów cywilnoprawnych.

Warto zwrócić uwagę na dwie dodatkowe cechy:  umiejscowienie jego adresata oraz dziedzina prawa, na której akt administracyjny odbija swoje istnienie.

Adresat aktu administracyjnego

Jeśli chodzi o właściwość adresata aktu, jak wskazaliśmy, podmiot spoza sfery administracji publicznej, w stosunku do niej usytuowany zewnętrznie. Natomiast co do właściwej sfery prawnej oddziaływań, to jest to zawsze prawo administracyjne, a w niektórych przypadkach również inne dziedziny.

Wśród nich na uwagę zasługuje zwłaszcza prawo cywilne, jako, że skutki prawne danego aktu administracyjnego mogą prowadzić do skutków bezpośrednio właściwych dla prawa prywatnego. Typowym przykładem jest przeniesienie prawa własności jako skutek aktu administracyjnego wywłaszczającego nieruchomość.

Dzięki wyodrębnieniu tych elementów można uzyskać obraz aktu administracyjnego, nazywanego również aktem administracyjnym sensu stricto. Wiernie oddaje on konstrukcję decyzji administracyjnej, która jest właściwym tematem tego felietonu.

Część doktryny nie posługuje się odrębnym terminem „decyzji administracyjnej”, poprzestając na używaniu pojęcia aktu administracyjnego. O ile przedstawiany on jest w zarysowanym przeze mnie powyżej rozumieniu, a więc, posiadający wyliczone cechy – elementy składowe, możemy taki akt administracyjny utożsamiać właśnie z decyzją administracyjną.

Dzięki takiemu zabiegowi można przyjrzeć się rozmaitym próbom opisania, scharakteryzowania tej formy działania administracji przez przedstawicieli doktryny prawa administracyjnego.

Interpretacja aktu administracyjnego

Profesor Eugeniusz Ochendowski podkreśla, że aktem administracyjnym jest władcze działanie prawne organu administracji skierowane na wywołanie konkretnych, indywidualnie oznaczonych skutków prawnych.

Podstawą akut administracyjnego jest przepis prawny. Jak zatem można dostrzec, profesor przywołuje zwłaszcza następujące cechy aktu administracyjnego: władczość, zakotwiczenie i oparcie w prawie oraz uzyskiwanie normy o cechach konkretnych i indywidualnych. O wszystkich tych właściwościach już wspomnieliśmy.

Z kolei prof. Zygmunt Niewiadomski zwraca uwagę, że akt administracyjny jest podstawową i tradycyjną forma działania administracji, podobnie jak wyrok jest typową formą działania sądu, a akt normatywny – działalnością parlamentu.

Jest orzeczeniem organu administracyjnego jednostronnie określającym prawa i obowiązki konkretnego adresata. W razie jego niewykonania lub nieprzestrzegania mogą być zastosowane przewidziane w danym wypadku środki przymusu administracyjnego, którymi dysponują organu administracyjne, a także inne środki powodujące niekorzystne następstwa prawne.

Jest to akt normujący konkretną sytuację i skierowany do konkretnego adresata. Akty administracyjne wydawana w trybie kodeksu postępowania administracyjnego noszą nazwę decyzji i postanowień.

Decyzje rozstrzygają sprawę co do istoty. Postanowienia dotyczą spraw proceduralnych. Na uwagę zasługuje fakt, że profesor Niewiadomski, mówiąc o władczości aktu administracyjnego, podkreśla istnienie środków przymusu administracyjnego. Ponadto, jest to forma tradycyjna, różna od nowych form działania administracji świadczącej.

Dalej, profesor Marek Wierzbowski i Aleksandra Wiktorowska stoją na stanowisku, że akt administracyjny jest podstawową formą działania administracji. Jest to jednocześnie jedno z kluczowych zagadnienie prawa administracyjnego. Przez akt administracyjny rozumie się oparte na przepisach prawa administracyjnego władcze, jednostronne oświadczenie woli organu administracji publicznej, określające sytuację prawną konkretnie wskazanego adresata w indywidualnie oznaczonej sprawie.

Akt taki musi być wydany zawsze w oparciu o właściwą podstawę prawną, którą powinny być przepisy rangi ustawowej lub przepisy wydane z wyraźnego upoważnienie ustawy. Termin „akt administracyjny” jest prawie niestosowany w przepisach prawa.

Używa się w nich takich nazw, jak „decyzja administracyjna”, postanowienie, zezwolenie, nakaz, często przy tym określając, czego dany akt dotyczy np.: pozwolenie wodnoprawne, pozwolenie budowlane, nakaz rozbiórki budynku. Poza charakterystyką samego aktu administracyjnego autorzy zwrócili uwagę na jego wielką istotność dla prawa administracyjnego w ogóle.

Na pierwszy plan w ich próbie charakterystyki wysuwa się konieczność oparcia aktu administracyjnego w przepisach prawa, czemu nie sposób zaprzeczyć.

Dr hab. Ryszarda Michalska-Badziak stwierdza, że Akt administracyjny jest podstawową i najczęściej stosowaną prawną formą działania administracji publicznej, regulowaną przepisami prawa administracyjnego.

W tej formie administracja publiczna ingeruje w sferę praw i wolności obywatelskich i kształtuje w sposób władczy sytuację prawną osób fizycznych, osób prawnych i innych podmiotów w sprawach indywidualnych, mieszczących się w w sferze działania administracji.

Dalej, dr hab. Michalska-Badziak zwraca uwagę, że akt administracyjny jest czynnością prawną, gdyż bezpośrednio tworzy, przekształca albo znosi stosunek prawny. Ponieważ są to stosunki oparte na normach prawa administracyjnego, mają one charakter administracyjnoprawny.

Patrząc z perspektywy twórcy aktu administracyjnego, jest on czynnością organu wykonującego administrację publiczną, zaliczonego przez ustawodawcę do takiej kategorii organów, albo organu uprawnionego do wykonywania zadań administracji publicznej. Do działania w takiej formie uprawnione są także organu w ujęciu funkcjonalnym.

Z bardzo interesującego ujęcia na pojęcie decyzji administracyjnej patrzy dr. hab. Jan Łukasiewicz. Zwraca on uwagę, że można mówić o decyzjach w warunkach pewności, prawdopodobieństwa, niepewności, decyzjach opartych na częściowej informacji oraz tych szczególnie kontrowersyjnych, podejmowanych w warunkach konfliktu.

Ma to związek rozumieniem pojęcia decyzji administracyjnej na gruncie semantyki, a co za tym idzie – pojmowanie jej jako pewnego aktu decydowania. Jak widać, mogą one się różnić warunkami, w których się przejawiają.

Część wspólna interpretacji aktu administracyjnego

Po zaprezentowaniu tych rozmaitych spojrzeń doktryny na zagadnienie aktu administracyjnego rozumianego w ścisłym tego słowa znaczeniu, oddającym sens rozważanej przez nas tematyki decyzji administracyjnej, należałoby w pewien sposób wyodrębnić te najczęściej powtarzające się jego cechy i następnie ocenić, czy są one zgodne z wyliczonym przez nas uprzednio zbiorem elementów składowych aktu administracyjnego.

Za taką reasumującą charakterystykę może służyć wiernie oddająca charakter aktu administracyjnego jego opis stworzony przez mgr Edwarda Komorowskiego. Akt administracyjny jest zatem w teorii prawa uznawany za podstawową prawną formę działania administracji publicznej.

Jest to oparte na przepisach prawa administracyjnego władcze rozstrzygnięcie (oświadczenie woli) organu administracji publicznej, wydawane w konkretnej sprawie i dotyczące indywidualnie oznaczonego adresata. Jak widać, wszystkie te cechy są zbieżne z przedstawionymi przez nas właściwościami składającymi się na pojęcie aktu administracyjnego w ścisłym słowa znaczeniu, co je dodatkowo umacnia, potwierdzając ich istotność.

Na decyzję administracyjną można jednak spojrzeć również z normatywnego punktu widzenia – tak, jak ona występuje w języku prawnym, w odróżnieniu od pojęcia aktu administracyjnego, który jest konstruktem teoretycznym i funkcjonującym w języku prawniczym.

Decyzja administracyjna

Definicja normatywna decyzji administracyjnej jest trudna do przecenienia z powodu, że pojęcie to połączone jest z możliwością ochrony obywatela przed administracją publiczną (wspomniana cecha władczości aktu).

Od decyzji administracyjnej można wnieść odwołanie (art. 127 § 1 k.p.a.), a sama decyzja stanowi przedmiot kontroli dokonywanej przez specjalne organy – sądy administracyjne. Doktryna podnosi jednak uzasadniony zarzut wobec ustawodawcy, że w tekstach prawnych nie posługuje się pojęciem decyzji w sposób jednolity, wprowadzając wiele pojęć, których treść w istocie oddaje, że są tak naprawdę decyzjami administracyjnymi. I tak, w języku prawnym funkcjonują takie zwroty, jak chociażby: „pozwolenie”, „zezwolenie”, „koncesja”, „licencja”, „zgoda”, „uzgodnienie”, „potwierdzenie”.

Trudno nie widzieć w tym niekonsekwencji ustawodawcy, który w dodatku jeszcze bardziej zamazuje ostrość pojęcia decyzji administracyjnej przez to, że niektóre akty nazywa decyzją, choć tak naprawdę nie przysługują jej przymioty wskazane przez nas we wcześniejszej części artykułu.

Jak zostało to podkreślone, próba konstrukcji definicji decyzji administracyjnej napotyka zasadnicze trudności. Jej pełnego zakresu nie znajdziemy również w Kodeksie postępowania administracyjnego. Mimo to warto poddać analizie dwa jego artykuły, bezpośrednio dotyczące tematyki decyzji administracyjnej

Zgodnie z art. 104 § 1 k.p.a. organ administracji publicznej załatwia sprawę przez wydanie decyzji, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej. Z kolei art. 104 § 2 stanowi, że decyzje rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończą sprawę w danej instancji.

Decyzja administracyjna a wydanie decyzji

Z paragrafu pierwszego można wyciągnąć wniosek o istnieniu pewnego funkcjonalnego związku pomiędzy pojęciem „decyzji”, a „sprawy”. „Sprawa” jest załatwiana przez organ administracji publicznej właśnie poprzez wydanie decyzji.

Jest właściwa droga jej załatwienia, ale nie zawsze jedyna. Ustawodawca zastrzega bowiem, że administracja załatwia sprawę posługując się decyzją, chyba, że przepisy kodeksu stanowią inaczej.

Na gruncie art. 104 § 2 k.p.a można z kolei dojść do przekonania, że decyzja administracyjna może też być pozbawiona innej treści poza procesową, jako, że, zgodnie z przytoczonym paragrafem, może ona „w inny sposób kończyć sprawę w danej instancji”, a nie tylko rozstrzygać sprawę co do jej istoty w całości lub w części.

Odnosząc się do kwestii zawartości decyzji administracyjnej, należy zwrócić uwagę na art. 107 § 1 k.p.a. Zgodnie z tym przepisem, decyzja powinna zawierać:

  • oznaczenie organu administracji publicznej,
  • datę wydania, oznaczenie strony lub stron,
  • powołanie podstawy prawnej,
  • rozstrzygnięcie,
  • uzasadnienie faktyczne i prawne,
  • pouczenie,
  • czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie,
  • podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji lub, jeżeli decyzja wydana została w formie dokumentu elektronicznego, powinna być opatrzona bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu.

Decyzja, w stosunku do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego, powinna zawierać ponadto pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa lub skargi.

Dr Michał Możdżeń-Marcinkowski zwraca uwagę, że przepisy szczególne mogą mogą określać także inne składniki, które powinna zawierać decyzja administracyjna – np. ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami określa wymóg podania w decyzji wywłaszczeniowej celu publicznego będącego przyczyną wywłaszczenia praw do nieruchomości.

Elektroniczna forma decyzji administracyjnej 

Poza wyliczeniem elementów składowych decyzji w myśl art. 107 § 1 k.p.a. na uwagę zasługuje fakt, że przepis ten odnosi się także do elektronicznej formy decyzji administracyjnej jako dokumentu elektronicznego, od którego wymaga się opatrzenia bezpiecznym podpisem elektronicznym.

Należy w takim przypadku brać pod uwagę art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 18 września 2001 roku o podpisie elektronicznym, zawierający definicję legalną pojęcia „bezpieczny podpis elektroniczny”. Bezpieczny podpis elektroniczny jest to podpis elektroniczny, który:

  • jest przyporządkowany wyłącznie do osoby składającej ten podpis,
  • jest sporządzany za pomocą podlegających wyłącznej kontroli osoby składającej podpis elektroniczny bezpiecznych urządzeń służących do składania podpisu elektronicznego i danych służących do składania podpisu elektronicznego,
  • jest powiązany z danymi, do których został dołączony, w taki sposób, że jakakolwiek późniejsza zmiana tych danych jest rozpoznawalna.

Postulowane przez doktrynę prawa administracyjnego już od dłuższego czasu stworzenie zwartego zespołu obowiązujących norm stanowiących przepisy ogólne prawa administracyjnego staje się coraz bardziej realne. Komisyjny projekt ustawy – Przepisy ogólne prawa administracyjnego 12 stycznia 2011 roku wpłynął do Sejmu, a 4 marca 2011 roku został on skierowany do czytania na posiedzeniu Sejmu.

Decyzja administracyjna niesie ze sobą konkretną wartość

Na wstępie niniejszego artykułu zaznaczyliśmy, że pojęcie decyzji administracyjnej jest pojęciem fundamentalnym dla prawa administracyjnego. Potwierdzały to również opinie doktryny, formułowane, czy to wprost w stosunku do decyzji administracyjnej, czy bez wyodrębniania tego pojęcia, jako adresowane w stosunku do aktu administracyjnego (rozumianego w ścisłym tego słowa znaczeniu).

Jeśli w istocie decyzja administracyjna jest formą tak ważną, to i nie powinny jej pominąć przepisy ogólne prawa administracyjnego.

W istocie, art. 5 ust.1 pkt 1 projektu ustawy zawiera bardzo ogólnie sformułowaną „definicję” decyzji administracyjnej. Otóż, zgodnie z tym przepisem, decyzja administracyjna to jednostronny, władczy akt organu administracji publicznej rozstrzygający konkretną sprawę indywidualnego podmiotu nie wynikającą z organizacyjnego lub służbowego podporządkowania organowi, który go wydał, niezależnie od nazwy nadanej w przepisach temu aktowi.

Jak widać, taka charakterystyka decyzji administracyjnej niesie za sobą konkretną wartość. Jej końcowe zapisy, że decyzją administracyjną jest forma spełniająca opisane kryteria, niezależnie od nazwy nadanej w przepisach temu aktowi, mają na celu ochronę obywatela, któremu, niezależnie od nazwy danego aktu, przysługiwać będzie ochrona przed administracją w postaci odwołania.

Poza tym w tej swoistej definicji zawarte są cztery klasyczne przymioty decyzji administracyjnej, a więc jej:

  • jednostronność,
  • zewnętrzność, indywidualność,
  • konkretność.

W efekcie to sformułowanie pochodzące z projektu ustawy Przepisy ogólne prawa administracyjnego należy ocenić bardzo pozytywnie.

Po przedstawieniu elementów składowych decyzji administracyjnej, poglądów doktryny oraz uregulowań zarówno obowiązujących przepisów (art. 104, art 107 k.p.a.), jak i ambitnego projektu ustawy, jakim są Przepisy ogólne prawa administracyjnego, pora na wprowadzenie pewnej klasyfikacji decyzji administracyjnych.

Będzie nam ona potrzebna, aby następnie scharakteryzować pod tym kątem konkretną, wybraną decyzję administracyjną. Oczywiście dokonamy wyboru tylko niektórych z klasyfikacji zaproponowanych przez doktrynę, ponieważ są one bardzo liczne.

Na potrzeby naszych rozważań warto wskazać tylko kilka wybranych, które dobitnie będą świadczyły o wewnętrznym zróżnicowaniu decyzji administracyjnej, a co za tym idzie – prawdziwym bogactwie i żywotności gałęzi prawa administracyjnego.

Cztery interesujące kryteria podziału, wśród których można wyróżnić dwie grupy: kryteria związane z treścią decyzji administracyjnej i związane z jej przesłankami prawnymi.

Podział na akty zobowiązujące i uprawniające (kryterium związane z treścią aktu)

Podział ten, choć nieostry, jest łatwy do wychwycenia, co czyni go jednym z podstawowych podziałów aktów administracyjnych. Podział ten wyraża myśl, że akt administracyjny może wyrażać określone uprawnienia lub obowiązki. W ten sposób można mówić o aktach uprawniających i aktach zobowiązujących. Nieostrość wynika z faktu, że wiele aktów administracyjnych niesie ze sobą zarówno uprawnienia, jak i obowiązki, nasilone w różnych proporcjach.

Podział na akty skierowane do osób i skierowane do rzeczy (kryterium związane z treścią aktu)

W ramach tego podziału nie chodzi oczywiście o desygnat adresata, którym zawsze jest jakaś osoba, a nie rzecz. Istota podziału opiera się jednak na tym, że treścią danej decyzji mogą być również uprawnienia lub obowiązki związane z rzeczą. Profesor Jan Zimmermann podkreśla, że ten podział ma istotne znaczenie dla następstwa prawnego, jako iż powinno być to następstwo prawne dopuszczone w przypadku „rzeczowych” decyzji administracyjnych.

Podział na akty związane i akty swobodne (kryterium związane z przesłankami prawnymi)

Właściwością, która wyznacza tutaj kryterium podziału aktów administracyjnych jest sformułowanie jego podstawy prawnej. Może ona być sformułowana na tyle elastycznie, że, w razie ziszczenia się danego stanu faktycznego, organowi administracji publicznej będzie przysługiwała swoboda w zakresie wyboru konkretnego rozwiązania danej sprawy.

Wtedy taki akt można nazwać swobodnym. Z drugiej strony, możliwa jest również sytuacja, kiedy podstawa prawna zupełnie ogranicza organ w możliwości swobodnego działania i wówczas decyzja administracyjna wydana w oparciu o takie przesłanki prawne będzie posiadała przymioty aktu związanego. Tych dwóch, przeciwstawnych stanów nie można traktować jako jedynych możliwych. Prawo wprowadza bowiem całą skalę możliwości natężenia tego ograniczenia, lub odwrotnie: przyznania mniejszej lub większej swobody.

Podział na akty konstytutywne i akty deklaratoryjne (kryterium zw. z przesłankami prawnymi)

Podział na akty konstytutywne i deklaratoryjne, choć przez gro doktryny uważany za najistotniejszy opiera się, w zależność od spojrzenia, bądź na kryterium zdeterminowania aktu administracyjnego przez podstawę prawną, bądź na kryterium sposobu kształtowania stosunków prawnych. Między tymi kryteriami nie występuje sprzeczność, jako że zdeterminowanie danych aktów prawnych przez podstawy prawne w różny sposób prowadzi w efekcie właśnie do odmiennego sposobu kształtowania stosunków prawnych.

Przechodząc do meritum tego podziału, akty konstytutywne to takie, które mają charakter kreacyjny. Tworzą one, albo zmieniają lub też uchylają określone stosunki prawne, a skutek ten powstaje właśnie z mocy danego aktu administracyjnego.

Odmiennie akty deklaratoryjne – akty te potwierdzają skutki prawne, których bezpośrednia geneza związana jest nie z samym aktem administracyjnym, lecz z ustawą. Ciekawie na tym gruncie rysuje się natura takich skutków prawnych, które z jednej strony, „istnieją” już tak długo, jak długo obowiązuje sama norma, z drugiej strony jednak ich byt jest niejako „zamrożony” do czasu wydania aktu o charakterze deklaratoryjnym.

Podział ten uchodzi za najistotniejszy, jednak jego ranga stała się po części obiektem krytyki, wysuwanej pod kątem jego nieostrości. Jak zauważyła nauka prawa administracyjnego, żaden akt administracyjny określany jako deklaratoryjny nie jest pozbawiony cech konstytutywności.

Wynika to z faktu, że do czasu jego wydania jego adresat nie może się skutecznie powoływać na dane uprawnienie. Podobnie jest i z aktami konstytutywnymi, tzn. ich deklaratoryjność objawia się w tym, że potwierdzają one (czy to dosłownie, czy w sposób dorozumiany), że istnieją przesłanki do wydania takiego aktu. Nieostrość ta znacząco ogranicza wartość tej klasyfikacji.

Decyzje ostateczne i nieostateczne

Ciekawym podziałem, choć o zgoła innej naturze jest podział decyzji administracyjnych na decyzje ostateczne i nieostateczne. Idąc za definicją dr Możdżeń-Marcinkowskiego, decyzje nieostateczne to takie decyzje, od których przysługuje prawo odwołania w drodze zwyczajnego środka prawnego lub w przypadku których odwołanie zostało złożone, przy czym nie zostało jeszcze rozpatrzone przez organ odwoławczy.

Decyzje ostateczne natomiast to takie, które wydane zostały przez organ drugiej instancji, jak również decyzje niezaskarżone przez wniesienie odwołania, decyzje ministra i Samorządowego Kolegium Odwoławczego oraz takie decyzje, od których z mocy prawa nie służy odwołanie.

Decyzja administracyjna – podsumowanie 

Podsumowując i biorąc pod uwagę całość niniejszych rozważań, należy stwierdzić, że decyzja administracyjna, będąca aktem administracyjnym w ścisłym tego słowa znaczeniu, jest nadal podstawową formą działania administracji, a jej wartość trudno przecenić.

Jej znaczenie podkreśla wielkie zainteresowanie doktryny, wysuwającej kolejne postulaty zmian, mające zapobiec niebezpieczeństwom takim, jak chociażby zjawisko ucieczki od formy decyzji – i to zarówno ze strony ustawodawcy, jak i stosującego prawa. O przyszłość tej formy działania administracji można jednak myśleć z uzasadnionym spokojem, wynikającym z wartościowego zapisu Przepisów ogólnych prawa administracyjnego dotyczącego decyzji administracyjnej.

W dodatku analiza konkretnych przypadków decyzji, taka, jak dokonana w ramach niniejszego felietonu upewnia nas, że forma ta jest wnikliwie badana przez naukę prawa administracyjnego. Mówiąc o działaniach administracji publicznej wobec podmiotów zewnętrznych w żaden sposób nie można pominąć wagi decyzji administracyjnej – aktu administracyjnego jednostronnego, zewnętrznego, indywidualnego i konkretnego.

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *