Jak skutecznie cofnąć pozew?

W postępowaniu cywilnym jedną z zasad naczelnych jest dyspozycyjność. Oznacza ona przede wszystkim możliwość rozporządzania czynnościami procesowymi i tokiem procesu (dyspozycyjność formalna), a także roszczeniami i prawami podmiotowymi (dyspozycyjność materialna).

Na etapie wszczęcia postępowania, czyli wniesienia pozwu – powód może skutecznie cofnąć pozew.

Uprawnienie to nie przysługuje innym osobom, nawet sądowi. Co więcej, powód może wniesiony pozew nie tylko cofnąć, ale zmienić, rozdrobnić czy skumulować.

Jak następuje cofnięcie pozwu?

Samo cofnięcie pozwu może nastąpić zarówno przed rozpoczęciem pierwszej rozprawy, jak i później – do wydania wyroku przez sąd II instancji. W takim wypadku sąd II instancji uchyla wyrok sądu I instancji i umarza postępowanie. Zasadniczo jednak, w zależności od momentu dokonania tej czynności dyspozytywnej, zostaną wywołane różne skutki prawne.

W razie cofnięcia pozwu przed wydaniem wyroku, obowiązuje reguła, iż może być on cofnięty bez zgody pozwanego do momentu rozpoczęcia rozprawy, a po rozpoczęciu rozprawy cofnięcie jest dopuszczalne jedynie za zgodą pozwanego, chyba że powód równocześnie zrzeka się dochodzonego roszczenia (nie wymaga się tu zgody).

Należy pamiętać, że w przypadku cofnięcia pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia, ewentualne ponowne powództwo o to samo roszczenie zostanie przez sąd oddalone ze względu na to, że w istocie przedmiot pozwu (roszczenie) już nie istnieje.

Kontrola sądu

Co ważne, cofnięcie pozwu jest każdorazowo kontrolowane przez sąd, który orzeka o dopuszczalności tej czynności i w efekcie o jej skuteczności. Sąd może bowiem uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa.

Warto także pamiętać, że w sprawach cywilnych z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, ustawodawca wprowadził dodatkowe kryterium kontrolne, którym jest słuszny interes pracownika lub ubezpieczonego.

Jeśli sąd uzna cofnięcie pozwu za dopuszczalne, to wówczas pozew nie wywołuje żadnych skutków prawnych i zostaje uznany za niebyły, co czyni możliwym jego ponowne wniesienie w tej samej sprawie (oczywiście jeżeli powód nie zrzekł się roszczenia). Sąd wydaje wtedy postanowienie o umorzeniu postępowania, zaskarżalne zażaleniem.

Cofnięcie pozwu po wydaniu wyroku

Jeśli chodzi o cofnięcie pozwu po wydaniu wyroku, który nie jest ani prawomocny ani jeszcze zaskarżony, to jeżeli cofnięciu pozwu towarzyszy zrzeczenie się roszczenia lub jeśli na owe cofnięcie zgodę wyraził pozwany, to sąd pierwszej instancji uchyli swój wyrok i postępowanie w sprawie umorzy, jeżeli uzna cofnięcie takie za dopuszczalne. Postanowienie sądu w tym przedmiocie może być wydane na posiedzeniu niejawnym.

Cofnięcie apelacji przez stronę skarżącą

W tym miejscu warto także wspomnieć o możliwości cofnięcia apelacji przez stronę skarżącą. W razie cofnięcia apelacji, sąd drugiej instancji umarza postępowanie apelacyjne i orzeka o kosztach jak przy cofnięciu pozwu. Gdy cofnięcie apelacji nastąpiło przed sądem pierwszej instancji, postępowanie umarza sąd pierwszej instancji.

Ustawodawca nie wspomina o wymogu zgody strony przeciwnej, zatem apelacja może być cofnięta bez zachowania tego wymogu. Jeżeli cofnięcie apelacji nastąpiło przed sądem I instancji, postępowanie powinien umorzyć sąd II instancji. Natomiast skarga kasacyjna przysługuje wyłącznie na postanowienia sądu II instancji w przedmiocie umorzenia postępowania.