Testament ustny – czy jest ważny? Co należy o nim wiedzieć?

Testament ustny jest regulowaną prawnie formą rozrządzenia własnym majątkiem, uznawaną w późniejszym postępowaniu spadkowym. Aby jednak był ważny, musi zostać „sporządzony” w specjalnych okolicznościach i w obecności świadków.

Definicję testamentu ustnego reguluje art. 952 kodeksu cywilnego, który zalicza ten typ dysponowania swoim majątkiem na wypadek śmierci do testamentów szczególnych. Może być on zatem traktowany jak klasyczny testament (np. ten sporządzony notarialnie lub własnoręcznie). Istotne jest jednak to, że tego rodzaju „dokument” konstruuje się tylko w określonych sytuacjach. Należy także pamiętać o dopełnieniu kilku istotnych formalności.

W jakich okolicznościach można stworzyć testament ustny?

Testament ustny sporządza się w dwóch sytuacjach. Pierwszą z nich jest tzw. obawa rychłej śmierci, czyli faktyczna świadomość po stronie spadkodawcy co do tego, że w najbliższym czasie może umrzeć. Takie odczucie jest w swej naturze bardzo subiektywne, przy czym najbezpieczniej (dla zmniejszenia ryzyka późniejszego kwestionowania ważności testamentu) obawę rychłej śmierci poprzeć dodatkowo oceną lekarza, który na podstawie aktualnej wiedzy medycznej, historii choroby i innych czynników określi, czy faktycznie istniała podstawa do tego, by spadkodawca przeczuwał swoją nadchodzącą śmierć.

Drugą sytuacją są tzw. okoliczności szczególne, uniemożliwiające lub skrajnie utrudniające sporządzenie testamentu w formie pisemnej. Za takie można uznać zarówno bardzo zły stan zdrowia spadkodawcy, jak i różnego rodzaju czynniki zewnętrzne (np. obowiązujący w kraju stan wojny).

Świadkowie testamentu ustnego

Aby testament ustny był ważny, musi zostać sporządzony w obecności minimum trzech świadków. Osoby te muszą być w pełni świadomi swojej roli, a także woli osoby wygłaszającej ustnie, co ma stać się z jej majątkiem po śmierci. Dodatkowo, każdy świadek musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych. Nie mogą roli tej pełnić osoby niepełnoletnie oraz nieubezwłasnowolnione. Ponadto, za świadków nie należy brać także osób niewidomych, niesłyszących, niemych, niepotrafiących pisać i czytać, a także nieznających języka, w jakim testament ustny jest sporządzany.

Bardzo istotne jest również to, by świadkiem nie była żadna osoba, która w testamencie zostanie wskazana jako ta, której przewidziane jest otrzymanie jakiejkolwiek korzyści po spadkodawcy. Ponadto, świadkami nie mogą być małżonek spadkobiercy, krewni lub powinowaci pierwszego oraz drugiego stopnia, a także osoby pozostające z nim w stosunku przysposobienia.

Jakie formalności należy spełnić, by testament ustny był ważny?

Kolejnym krokiem jest stwierdzenie treści testamentu ustnego. Przed upływem roku od jego ustnego sporządzenia, jeden ze świadków (albo osoba trzecia) spisuje oświadczenie spadkodawcy, podając przy tym dokładną datę oraz miejsce zajścia tego zdarzenia, a także datę i miejsce spisania samego dokumentu. Na nim muszą się znaleźć również podpisy spadkodawcy oraz dwóch lub wszystkich świadków.

Jeśli powyższa metoda nie została zastosowana, w terminie 6 miesięcy od zgonu spadkodawcy, można stwierdzić treść testamentu przed sądem, przez zgodne zeznania świadków. Zdarza się, że przesłuchanie wszystkich trzech osób obecnych przy ustnym rozdysponowaniu majątku nie jest w jakiś sposób możliwe. Wówczas sąd ma prawo poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.

O czym należy pamiętać?

Ze względu na swój specyficzny charakter, poprawne sporządzenie testamentu ustnego jest dość trudne. Niestety, także późniejsze stwierdzenie treści takiego dokumentu może wiązać się z przeciągającym się postępowaniem sądowym. Samo powstanie testamentu ustnego będzie dokładnie badane w celu weryfikacji okoliczności, w jakich spadkodawca zdecydował się właśnie w ten sposób rozdysponować własnym majątkiem. Zdarza się też, że osoby pominięte w testamencie próbują podważyć jego ważność, co dodatkowo może wydłużyć czas toczącego się postępowania sądowego. W takiej sytuacji, dobrze jest skorzystać z kancelarii adwokackiej specjalizującej się w świadczeniu pomocy z zakresu prawa spadkowego.