Jak uzyskać zwolnienie od kosztów sądowych w sprawach cywilnych?

W poprzednim artykule ukazano jak praktycznie starać się o zwolnienie od kosztów sądowych w sprawach cywilnych. W tym tekście położono głównie nacisk jak uzyskać bezpłatną pomoc adwokata lub radcy prawnego z urzędu.

Tak jak w poprzednim tekście także i w tym, główny nacisk został położony na aspekt praktyczny.

Na wstępie trzeba wprowadzić konieczne rozróżnienie na dwie sytuacje: osoba fizyczna może być zwolniona, bądź niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych. W obu przypadkach takie osoby mają możliwość domagania się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego z urzędu, jeżeli złożą odpowiednie oświadczenie, z którego wynika, że nie są w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny oraz wymaga tego stopień komplikacji sprawy.

Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego

Wcześniej wspomniany wniosek o ustanowienie dla strony potrzebującej adwokata lub radcy prawnego, na podstawie art. 117 § 1 k.p.c. można zgłosić ustnie do protokołu. W przypadku osoby korzystającej już z ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych istnieje możliwość dołączenia do wniosku tego samego oświadczenia, które obejmuje szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, a było składane wraz z poprzednim wnioskiem. Natomiast gdy obydwa wnioski składane są łącznie, wystarczy jedno oświadczenie dla obu.

W odróżnieniu od wniosku o zwolnienie z kosztów sądowych sprawy cywilnej, w stosunku do wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego głównym i decydującym czynnikiem, który determinuje przyznanie pomocy nie jest stan majątkowy osoby ubiegającej się pomoc. W tym przypadku wniosek trzeba uzasadnić również innymi okolicznościami.

Okoliczności motywujące wniosek

Przykładowo dobrym uzasadnieniem może być zamieszkiwanie strony poza miejscowością, w której jest prowadzona sprawa, co wiązałoby się z ewentualnym przedłużaniem postępowania sądowego i byłoby uciążliwe dla stron lub wyjątkowa zawiłość prawna sprawy przez co jest potrzebna jest znajomość prawa w dużo większym stopniu niż występuje to u przeciętnego obywatela, który nie musi być ekspertem prawnym.

Dobrym pomysłem jest też powoływanie innych okoliczności uniemożliwiające stronie prowadzenie sprawy, generalnie reguła jest taka, że im więcej okoliczności, które uzasadniają nasz wniosek tym lepiej. Rodzajowo inną sytuacją jest występujący przymus adwokacki w postępowaniu przed Sądem Najwyższym, Naczelnym Sądem Administracyjnym lub Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej, gdzie ta okoliczność wraz z wykazaniem, że jest się osobą niezamożną całkowicie wystarcza dla przyznania pomocy.

Warto dodać że, im lepiej i dokładniej opisane okoliczności motywujące wniosek, tym lepsze podstawy do przyznania pomocy. Trzeba pamiętać, że zgodnie z art. 117 § 5 k.p.c. sąd uwzględni taki wniosek dopiero wtedy, gdy uzna udział adwokata lub radcy prawnego w sprawie za potrzebny. Zatem będzie brana kumulatywnie pod uwagę ocena interesów przemawiających za odmową lub przyznaniem pomocy.

Na podstawie art. 118 § 1 k.p.c. ustanowienie adwokata lub radcy prawnego dla strony zwolnionej od kosztów sądowych jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego. Warto nadmienić, że zarówno ustanowienie adwokata lub radcy prawnego jak i zwolnienie od kosztów sądowych wygasa ze śmiercią strony, która je uzyskała.

W razie zmiany podmiotowej po którejkolwiek ze stron postępowania, trzeba ponowić odpowiednie czynności i próbować uzyskać odpowiednie zwolnienie i pomoc jeszcze raz. Na szczęście, zgodnie z art. 119 k.p.c. nawet po śmierci strony adwokat lub radca prawny jest obowiązany podejmować czynności procesowe niecierpiące zwłoki, do takich można zaliczyć pomoc w uzyskaniu kolejnego zwolnienia.

Na koniec trzeba wspomnieć, że gdy wniosek zostanie rozpatrzony odmownie, to na taką odmowę ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich odwołanie na podstawie art. 394 § 1 pkt 2 k.p.c. przysługuje zażalenie do sądu II instancji.

Przykładowy wniosek

Kraków, dnia 2 lipca 2012 r.

Do:
Sąd Okręgowy
w Krakowie
Wydział Cywilny – Odwoławczy

za pośrednictwem

Sąd Rejonowy
dla dzielnicy Kraków Śródmieście
Wydział I Cywilny

Sygn. akt XX-XXX-XX

Powód: Wiesław Przykładowy zam. ul. Szablonowa 66/4 w Krakowie, 31-068 Kraków

Pozwany: Sławomir Nieprzykładny zam. ul. Niewiadomska 4/6 w Krakowie, 31-068 Kraków

ZAŻALENIE STRONY POWODOWEJ

na postanowienie o odmowie zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia radcy prawnego

Wnoszę zażalenie od: postanowienia Sądu Rejonowego dla dzielnicy Kraków Śródmieście w Krakowie Wydział I Cywilny z dnia 28 czerwca sygn. akt XX-XXX-XX, którego przedmiotem jest odmowa zwolnienia mnie od kosztów sądowych i ustanowienie radcy prawnego. Postanowieniu należy postawić zarzut błędnego ustalenia sytuacji faktycznej powoda ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji finansowej. W oparciu o powyższe wnoszę o zmianę zaskarżonego postanowienia w całości.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy właściwy dla dzielnicy Kraków Śródmieście, wydział I Cywilny w postanowieniu z dnia 28 czerwca 2012 roku odmówił mojej osobie zarówno zwolnienia z kosztów sądowych jak i ustanowienia radcy prawnego. Przedstawiłem odpowiednią, wymaganą przez Sąd dokumentację zaświadczającą o ilości środków utrzymania, jakie posiadam jak również przedłożyłem oświadczenie o stanie majątkowym i rodzinnym. Powyższe okoliczności w żaden sposób nie zmieniły się. Ponadto pragnę dołączyć bardziej dokładne zestawienie wydatków, które muszę ponosić w związku z moją trudną sytuacją rodzinną. Również pragnie dodać, że w ostatnim okresie obciążają mnie koszty związane z zabezpieczeniem zniszczeń dokonanych przez pozwanego, co dodatkowo obciąża moja sytuację finansową. Ze względu na dokładnie przedstawioną przeze mnie sytuację w jakiej się znajduję, ponoszenie wydatków sądowych spowoduje, że zostanę postawiony przed koniecznością wycofania powództwa.

Wiesław Przykładowy

Załącznik:

1) oświadczenie o szczegółowym bilansie wydatków