Odszkodowanie za pobyt na kwarantannie. Czy się należy?
Autorem artykułu jest adw. Grzegorz Górecki, Kancelaria Adwokacka BGKA
Poddanie określonej osoby przymusowej kwarantannie podczas epidemii koronawirusa reguluje ustawa z dnia 5.12.2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (dalej: Ustawa) oraz aktualnie Rozporządzenie Rady Ministrów z 23 października 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (dalej: Rozporządzenie).
Na mocy przepisów wskazanej Ustawy Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny lub Państwowy Graniczny Inspektor Sanitarny może, w drodze decyzji, nałożyć na osobę, która miała styczność ze źródłem biologicznego czynnika chorobotwórczego obowiązek poddania się kwarantannie.
Pod pojęciem kwarantanny rozumie się odosobnienie osoby zdrowej, która była narażona na zakażenie, w celu zapobieżenia szerzeniu się chorób szczególnie niebezpiecznych i wysoce zakaźnych. Podczas odbywania kwarantanny, osoba która podlega odosobnieniu nie może opuszczać domu, a policja w ramach patroli ma prawo sprawdzić, czy osoby, które są objęte kwarantanną pozostają w miejscu swojego zamieszkania. Warto mieć na uwadze, że obowiązek odosobnienia rozciąga się automatycznie na osoby współzamieszkujące.
Z przepisów Rozporządzenia wynika natomiast, że do obowiązku kwarantanny nie jest potrzebne wydanie przez Inspekcję Sanitarną decyzji administracyjnej, nawet w formie ustnej. w konsekwencji powyższego zachodzi sprzeczność pomiędzy tymi dwoma aktami prawnymi, która sprowadza się do tego, że zgodnie z Ustawą obowiązek poddania się kwarantannie miałby wynikać z decyzji administracyjnej a wedle Rozporządzenia powstaje on z mocy prawa (automatycznie) po zaistnieniu przesłanek wskazanych w przepisach. Aktualnie obywatele objęci kwarantanną nie otrzymują pisemnej decyzji administracyjnej, lecz jedynie informację telefoniczną o nałożonej na nich – z mocy samego prawa – kwarantannie.
Do wejścia w życie ww. Rozporządzenia obowiązek kwarantanny był nakładany na obywateli w drodze decyzji. Osoby objęte obowiązkiem poddania się kwarantannie często stały się niejako ofiarami błędów administracji w postaci błędnie oznaczonych w ww. decyzjach datach kwarantanny, czy nieuzasadnionego przedłużania odosobnienia z powodu błędnych wyników testów (w tym w szczególności zagubienia lub pomylenia wyników) lub zwłoki w badaniu. Konsekwencją powyższego mógł być przykładowo brak możliwości wyjechania za granicę do pracy i utrata zarobku.
W związku z powyższym powstaje pytanie, czy w sytuacji nałożenia obowiązku poddania się kwarantannie w drodze błędnej decyzji administracyjnej należy się odszkodowanie?
Jeżeli na mocy poprzednio obowiązującego rozporządzenia otrzymaliśmy pisemną decyzję administracyjną, która nakładała na nas obowiązek poddania się kwarantannie i decyzja ta była obarczona błędami, tj. w szczególności nie było podstaw do wydania takiej decyzji bądź okres kwarantanny wskazany w decyzji nie był prawidłowy lub niezasadnie przedłużono nam kwarantannę, wskutek czego ponieśliśmy szkodę warto jest rozważyć możliwość dochodzenia odszkodowania od Skarbu Państwa.
Podstawę dochodzenia odszkodowania za szkody wyrządzone wydaniem niezgodnej z prawem decyzji o skierowaniu na kwarantannę w postępowaniu sądowym może stanowić art. 417 1 § 2 k.c. Przepis ten wymaga jednak uzyskania przed skierowaniem sprawy o odszkodowanie do sądu tzw. prejudykatu, tj. orzeczenia przesądzającego o niezgodności z prawem danego zachowania władzy publicznej (uzyskanego np. wskutek odwołania od decyzji i ewentualnego wniesienia skargi do sądu administracyjnego i uwzględnienia skargi przez sąd).
Co w sytuacji, w której nie wydano w stosunku do nas decyzji administracyjnej, a kwarantanna została na nas nałożona z mocy prawa na podstawie aktualnego Rozporządzenia?
Rezygnacja z nakładania obowiązku poddania się kwarantannie na mocy decyzji administracyjnej oznacza brak możliwości podważenia objęcia nas kwarantanną w drodze administracyjnej. Innymi słowy obywatel został pozbawiony możliwości wykazania, że skierowanie na kwarantannę w jego przypadku było bezprawne. Powyższe oznacza, że utrudnione będzie w przyszłości uzyskanie rekompensaty na drodze cywilnoprawnej za ewentualne szkody poniesione w konsekwencji przymusowego pozostawania w odosobnieniu.
Podstawy do dochodzenia odszkodowania w takim przypadku należałoby upatrywać w art. 417 § 1 i 2 k.c., w myśl którego za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa.
Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego (np. ustawy czy rozporządzenia) jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. Wystąpienie wówczas z roszczeniami odszkodowawczymi za kwarantannę wprowadzoną z mocy samego prawa byłoby możliwe dopiero po wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny wyroku, stwierdzającego niezgodność tego aktu z Konstytucją, ustawą lub umową międzynarodową.
Z uwagi na częste nowelizacje tworzonych przepisów dotyczących zasad kwarantanny oraz pewien nieład legislacyjny, przejawiający się choćby w postaci sprzeczności pomiędzy tworzonymi aktami prawnymi, a także wątpliwości co do zgodności przepisów wykonawczych z przepisami wyższej rangi (Konstytucją RP i ustawami) dochodzenie odszkodowania za niezasadnie nałożoną kwarantanną będzie zapewne skomplikowanym procesem. Decydując się na takie rozwiązanie należy ustalić czy w naszej sprawie podjęto działania niezgodne z prawem oraz jaki podmiot dopuścił się tych działań. Powyższe pozwoli ustalić w stosunku do kogo skierować roszczenia odszkodowawcze.
