Okazanie w polskim procesie karnym

Okazanie jest czynnością procesową oraz kryminalistyczną, zmierzającą do wykrycia prawdy materialnej.

Polega ono na przedstawieniu świadkowi lub podejrzanemu rzeczy lub osób w celu stwierdzenia czy w grupie okazywanych osób/rzeczy znajduję się ta, z którą wcześniej się zetknął.

Celem okazania jest więc identyfikacja okazywanego przedmiotu. Przedmiotem okazania mogą być osoby, rzeczy, miejsca, dokumenty, zwłoki i inne.

Wyróżnia się dwa rodzaje okazania:

• bezpośrednie, czyli okazanie osobie rozpoznającej przedmiotu w oryginale, tj. ‘’na żywo’’,
• pośrednie odbywające się poprzez okazanie rozpoznającemu wcześniej utrwalonego np. na fotografii obrazu okazywanego przedmiotu.

Dokładne wytyczne dotyczące sposobu przeprowadzanie przez organ procesowy okazanie zawarte zostały w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 czerwca 2003r. w sprawie warunków technicznych przeprowadzenia okazania.

Poniżej znajdują się najważniejsze zasady, jakie dotyczą czynności procesowej będącej okazaniem, aby można jej przypisać wartość dowodową:

1. Zasada okazywania przedmiotu o cechy fizyczne jak i o ubiór w czasie przeprowadzenia czynności w grupie przedmiotów do niego podobnych-w praktyce oznacza to, że np. mężczyzna czterdziestoletni nie może być okazany w grupie z osobami znacznie różniącymi się od niego wiekiem. Uwaga ta dotyczy także podobieństwa w wyglądzie okazywanych osób.
2. Zasada właściwej liczby okazywanych przedmiotów w grupie– kodeks postępowania karnego reguluje tę kwestię ustalając, że grupa ta powinna zawierać minimum 4 osoby. Przyjmuje się zasadę, że liczba ta zawsze powinna być nieparzysta, gdyż u 50% ludzi występuje skłonność do wybierania spośród prezentowanych przedmiotów zawsze tego, który jest umiejscowiony centralnie.
3. Zasada uniemożliwienia uprzedniego i następczego kontaktu rozpoznających– należy zadbać o to, by zjawiły się w różnych terminach i pilnować żeby nie przebywały ze sobą przed i po okazaniu w celu ochrony przed sugestią.
4. Zasada doboru osób przybranych– zakazane jest dobieranie osób znacząco różniących się od siebie a także takich, które podejrzany zna osobiście. W okazaniu nie mogą brać udziału funkcjonariusze organu przeprowadzającego okazanie.
   Organ dokonujący okazania powinien zapewnić, aby wygląd osoby okazywanej nie różnił się podczas okazania od jej wyglądu podczas zdarzenia stanowiącego przedmiot postępowania.

Okazanie jest czynnością procesową niepowtarzalną dlatego ważne jest przeprowadzenie jej w sposób zgodny ze wszystkimi przedstawionymi wytycznymi oraz prawidłowe jej zaprotokołowanie.