Pełnomocnictwo substytucyjne

Instytucja pełnomocnictwa substytucyjnego pozwala na ustanowienie dalszego pełnomocnika, dla którego mocodawcą jest już ustanowiony pełnomocnik. Tym samym dalszy pełnomocnik nosi nazwę pełnomocnika sybstytucyjnego. Art. 106 Kodeksu cywilnego reguluje zakres dopuszczalności ustanawiania przez pełnomocnika dalszych pełnomocników dla swojego mocodawcy. Możliwość ustanawiania substytuta została ograniczona tylko do takich przypadków, w których pełnomocnik jest w sposób wyraźny upoważniony do dokonania takiej czynności. Źródłem takiego umocowania może być na przykład uprawnienie wynikające z treści pełnomocnictwa, co oznacza, że nie ma ogólnego domniemania udzielenia pełnomocnikowi kompetencji do ustanawiania substytucji, a także przepis ustawy – np. pełnomocnictwo procesowe przewidziane w kodeksie postępowania cywilnego oraz stosunek prawny będący podstawą pełnomocnictwa.

Pomimo jasno wytyczonych granic ustanawiania pełnomocnictwa substytucyjnego zawsze na uwadze należy mieć wolę mocodawcy, tzn. należy dokonać interpretacji oświadczenia woli mocodawcy o udzieleniu pełnomocnictwa. Jednak przede wszystkim przy interpretacji należy zachować szczególną ostrożność mając na uwadze szczególny stosunek między mocodawcą a pełnomocnikiem, który oparty jest na zaufaniu.

Mocodawca a substytut

Udzielenie pełnomocnictwa dalszemu pełnomocnikowi powoduje powstanie stosunku prawnego między mocodawcą a substytutem. Oznacza to, że substytut umocowany jest do dokonywania czynności w imieniu mocodawcy i z bezpośrednim skutkiem dla niego.

Zakres umocowania przy pełnomocnictwie substytucyjnym może być identyczny jak w przypadku pełnomocnictwa głównego lub też może być od niego węższy. Nigdy jednak nie może być on od niego szerszy, ponieważ pełnomocnik główny nie może przenieść na pełnomocnika substytucyjnego więcej uprawnień niż sam posiada.

Dopuszczalne jest również dokonywanie dalszych pełnomocnictw przez pełnomocników substytucyjnych. W tym zakresie stosuje się te same zasady jakie dotyczą ustanawiania pełnomocnika substytucyjnego przez pełnomocnika głównego.

Do substytucji odnoszą się również przepisy dotyczące tzw. rzekomego pełnomocnika (falsus procurator).

Z taką sytuacją mamy do czynienia kiedy:

• Pełnomocnik główny nie posiada umocowania do ustanowienia substytuta – tzn. umocowanie takie nie wynika ani z treści pełnomocnictwa, ani z ustawy, ani ze stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.
• Pełnomocnik główny jest rzekomym pełnomocnikiem tzn. sam nie ma umocowania
• Substytut przekroczył granice swojego umocowania lub działał po wygaśnięciu pełnomocnictwa.