ustalanie ojcostwa

Pochodzenie dziecka – prawne uregulowania określenia ojcostwa

Zmieniająca się rzeczywistość wywiera silny wpływ na codzienne życie naszego społeczeństwa. Na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat, dynamicznemu przeobrażeniu uległy wszelkie sfery ludzkiej egzystencji. Nie tylko przemiany gospodarcze, czy transformacja ustrojowa, ale również stosunki rodzinne Polaków zostały zupełnie zmodyfikowane.

Antropolodzy podkreślają, iż obecnie mamy do czynienia ze zjawiskiem kryzysu tradycyjnej formy rodziny. Młodzi ludzie coraz częściej odkładają na później decyzję o ślubie lub o posiadaniu dziecka. Nierzadko wychowują potomstwo nie formalizując swojego związku, co może rodzić pewne konsekwencje prawne. Warto zatem zastanowić się, jak w tej perspektywie kształtuje się problematyka ojcostwa z punktu widzenia przepisów prawa.

Ustalenie ojcostwa w świetle prawa

Aktem prawnym regulującym kwestię ojcostwa jest ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 1964 r., Nr 9, poz. 59 z późn. zm.). Przewiduje ona trzy sposoby określenia tego, kto jest ojcem dziecka.

Najpowszechniejszym i zarazem naturalnym sposobem określenia ojcostwa jest domniemanie działające na podstawie art. 62 § 1 wyżej wymienionej ustawy: „Jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki.”

Zatem zasadą w przypadku dzieci pochodzących z małżeństwa jest ojcostwo męża ich matki. Domniemanie to zachodzi również w okresie trzystu dni od ustania lub unieważnienia związku małżeńskiego, co ma swoje uzasadnienie biologiczne w okresie trwania ciąży. Jedynym sposobem na uchylenie się od skutków omawianego domniemania jest powództwo o zaprzeczenie ojcostwa, które rozpatruje właściwy dla sprawy sąd rejonowy.

Pozostałe sposoby określenia ojcostwa mogą być brane pod uwagę w sytuacji, gdy dziecko nie pochodzi z małżeństwa. Zgodnie z art. 72 § 1 wskazanej ustawy, „jeżeli nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż jego matki, albo gdy domniemanie takie zostało obalone, ustalenie ojcostwa może nastąpić albo przez uznanie ojcostwa albo na mocy orzeczenia sądu.”

Instytucja uznania wydaje się być korzystniejszą dla biologicznych rodziców, a na pewno procedura z nią związana jest mniej skomplikowana. Jednak muszą oni działać w porozumieniu, gdyż w przeciwnym wypadku nie uda się określić ojcostwa dziecka w ten sposób. Możliwe jest uznanie tylko takiego dziecka, względem którego nie zostało ustalone ojcostwo i które nie osiągnęło pełnoletności.

Kwestie formalne przy ustaleniu ojcostwa

Na podstawie art. 73 § 1 i § 4 należy stwierdzić, iż uznanie ojcostwa następuje poprzez złożenie przez mężczyznę, od którego dziecko pochodzi, stosownego oświadczenia woli przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego albo przed sądem opiekuńczym. Aby uznanie ojcostwa doszło do skutku, matka dziecka musi najpóźniej w terminie trzech miesięcy od dnia oświadczenia mężczyzny potwierdzić fakt, że jest on ojcem tego dziecka.

Jeżeli z jakichś powodów niemożliwe jest przeprowadzenie uznania ojcostwa, zainteresowanym pozostaje określenie ojcostwa poprzez jego ustalenie przed sądem. W myśl art. 84 § 1 podmiotami, które mogą żądać sądowego ustalenia ojcostwa, są zarówno matka, domniemany ojciec oraz dziecko i tylko dziecko może wystąpić z żądaniem ustalenia ojcostwa po osiągnięciu przez nie pełnoletności.

Stosowny pozew należy złożyć do wydziału rodzinnego sądu rejonowego, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego, czyli ojca dziecka. Należy jednak zdawać sobie sprawę z faktu, iż żądając sądowego ustalenia ojcostwa, jest się zobowiązanym do dowodzenia pewnych delikatnych okoliczności przed sądem.

Szczególnie dla matki dziecka dowodzenie faktu obcowania z pozwanym mężczyzną, w okresie od trzystu do stu osiemdziesięciu jeden dni przed urodzeniem się dziecka może się okazać kłopotliwe. Zarówno matka jak i domniemany ojciec, w trakcie postępowania, będą musieli złożyć zeznania na okoliczność poznania się stron, faktycznego okresu pożycia oraz jego zakończenia. Pozwany ojciec może również posłużyć się zarzutem plurium concumbentium – zarzut współżycia matki dziecka w okresie koncepcyjnym z wieloma mężczyznami.

Badanie kodu genetycznego DNA

Na obecnym etapie rozwoju nauk biologicznych, pomocne będzie przeprowadzenie badania kodu genetycznego DNA. W ostatnich latach rozwój genetyki doprowadził do zmian w zakresie badania pokrewieństwa o zasadniczym znaczeniu. Opracowano metody umożliwiające praktycznie jednoznaczną identyfikację pochodzenia każdego człowieka, a badanie minisatelitarnego DNA pozwala określić ojcostwo z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością.

Niezależnie od sposobu przeprowadzenia, określenie ojcostwa ma istotne znaczenie prawne. Tylko stwierdzone zgodnie z prawem ojcostwo kształtuje sytuację prawną zarówno po stronie ojca jak i dziecka, a w wielu przypadkach również matki. Najpopularniejszymi kwestiami są w tym kontekście realizacja obowiązku alimentacyjnego oraz sprawowanie opieki nad dzieckiem. Można zatem zauważyć, że w obliczu liberalizacji stosunków rodzinnych, domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki może nie być już takie oczywiste i konieczne jest poszerzanie świadomości, co do innych prawnych form określania ojcostwa.

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *