Postępowanie spadkowe i sposoby na odnalezienie spadkobierców

W poniższym artykule zostanie przedstawiona procedura nabycia spadku w sytuacji, w której niektórzy spadkobiercy nie są znani z miejsca zamieszkania i nie możemy powiadomić ich o możliwości nabycia spadku po osobie zmarłej. Przypominając ogólne zasady powołania do spadku, należy oczywiście wspomnieć, że może ono wynikać z ustawy albo z testamentu.

Dziedziczenie ustawowe następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z powołanych osób nie chce lub nie może być spadkobiercą (art. 926 k.c.).

Nabycie spadku stwierdza sąd rejonowy właściwy dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, na wniosek osoby mającej w tym interes (art. 1025 k.c., 507 k.p.c. i art. 628 k.p.c.). Wniosek powinien czynić zadość przepisom o pozwie z tą różnicą, że zamiast powoda i pozwanego należy wymienić zainteresowanych w sprawie, gdyż postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku jest postępowaniem nieprocesowym (art. 511 k.p.c).

Wniosek powinien być opłacony kwotą 50zł (art.49 ust.1 pkt. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych) i należy w nim zamieścić:

1. oznaczenie sądu, do którego skierowane jest pismo;
2. imię i nazwisko wnioskodawcy lub przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
3. oznaczenie rodzaju pisma (wniosek o stwierdzenie nabycia spadku);
4. osnowę wniosku, czyli jego treść wraz z opisem stanu faktycznego i dowodami;
5. podpis wnioskodawcy lub jego przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika,
6. załączniki.

Ponadto, wniosek musi wskazywać osoby zainteresowanie w sprawie, którymi w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku są osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi (art. 511 §1 i art. 669 k.p.c).

Przedmiotem postępowania dowodowego, prowadzącego do stwierdzenia nabycia spadku, są dwie grupy okoliczności.

Po pierwsze, są to okoliczności potwierdzające dojście do spadku. Jest to przede wszystkim fakt śmierci spadkodawcy i stosunek rodzinny łączący wnioskodawcę i spadkodawcę, które dowodzone są przy pomocy aktów stanu cywilnego. Do wniosku należy więc dołączyć akt zgonu spadkodawcy, akt urodzenia wnioskodawcy i akty urodzenia lub akty zgonu innych spadkobierców.

Po drugie, przedmiotem postępowania będą okoliczności świadczące o tym, że nie ma innych osób, które wyłączają wnioskodawcę od dziedziczenia lub pomniejszają jego udział spadkowy. Sąd wzywa na rozprawę wszystkie osoby, które mogą być spadkobiercami. We wniosku należy więc wskazać te osoby i ich adresy zamieszkania. Na wnioskodawcy spoczywa też obowiązek odnalezienia adresów zamieszkania tych osób.

W tym celu można zwrócić się do: Biura Ewidencji Ludności urzędu gminy właściwego dla ostatniego znanego miejsca zamieszkania poszukiwanej osoby, Centrum Personalizacji Dokumentów MSWiA, Krajowego Rejestru Karnego o wskazanie danych adresowych poszukiwanej osoby. Jeżeli w ten sposób nie da się ustalić aktualnych adresów zamieszkania ze względu np. na rozproszenie rodziny, to prawo przewiduje specjalny środek dowodowy, ustanowiony w celu ułatwienia przeprowadzenia dowodu.

Jest nim składane przez spadkobiercę zapewnienie co do tego, że nie istnieją lub istnieją inni spadkobiercy (art. 671 k.p.c.). Zapewnienie dotyczy jedynie faktów i należy w nim wskazać informacje o osobach, które są spadkobiercami. Jeżeli nie można ustalić miejsca zamieszkania tych osób, należy złożyć wniosek o wezwanie potencjalnych spadkobierców przez ogłoszenie (art. 672 k.p.c.), które powinno być umieszczone w piśmie poczytnym na całym obszarze Państwa i podane publicznie do wiadomości w miejscu ostatniego zamieszkania spadkodawcy (art. 674 k.p.c.). Koszty publikacji ogłoszenia ponosi wnioskodawca.

Zgodnie z art. 673 k.p.c., ogłoszenie powinno zawierać:

• imię, nazwisko, zawód oraz ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy;
• datę śmierci spadkodawcy;
• wskazanie majątku pozostałego po spadkodawcy;
• wezwanie, aby spadkobiercy w ciągu 6 miesięcy od dnia wskazanego w ogłoszeniu zgłosili i udowodnili nabycie spadku, gdyż w przeciwnym razie mogą być pominięci w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku.

Po upływie sześciu miesięcy od daty ogłoszenia sąd wyznacza rozprawę, na którą wzywa także te osoby, które zgłosiły żądanie i podały miejsce zamieszkania (art. 675 k.p.c.). Jeżeli osoby uprawnione nie zgłoszą w tym terminie żądań co do przedmiotu spadku, sąd wyda postanowienie stwierdzające nabycie spadku wyłącznie na korzyść osób obecnych, gdyż będą one jedynymi spadkobiercami, których prawa zostaną wykazane (art. 676 k.p.c.).

Podsumowując, nie ma w Polskim prawie możliwości nabycia spadku bez powiadamiania o tym pozostałych spadkobierców, nawet jeśli nie interesują się oni spadkiem. Spadkobierca może złożyć wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku, w którym musi jednak wskazać wszystkie osoby, które mogą dziedziczyć po zmarłym. Przed złożeniem wniosku należy poczynić starania w celu odnalezienia tych osób i spróbować ustalić ich obecne adresy zamieszkania.

Jeżeli nie uda się uzyskać tych informacji od Biura Ewidencji Ludności urzędu gminy właściwego dla ostatniego znanego miejsca zamieszkania poszukiwanej osoby, Centrum Personalizacji Dokumentów MSWiA lub Krajowego Rejestru Karnego, należy powołać się na tę okoliczność i złożyć do sądu wniosek o wezwanie potencjalnych spadkobierców przez ogłoszenie. Jeżeli w terminie sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia pozostali spadkobiercy się nie zgłoszą, dopiero wtedy sąd będzie mógł wydać postanowienie stwierdzające nabycie spadku przez spadkobierców, których prawa zostaną wykazane.