Prawo pobytu w państwach UE

Obecnie coraz częściej decydujemy się na krótsze lub dłuższe wyjazdy do krajów Unii Europejskiej, w celach turystycznych, czy też do pracy.

Swoboda przemieszczania się w ramach Unii Europejskiej ma jednak swoje granice, które warto znać, aby uniknąć nieprzyjemności, kar pieniężnych lub nawet wydalenia z kraju pobytu.

Kluczowa w tym temacie jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/38/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, która łączy w całość dwa rozporządzenia i dziewięć dyrektyw, które wcześniej regulowały tę kwestię.

Dla określenia warunków pobytu, konieczne jest dokonanie rozróżnienia miedzy trzema rodzajami pobytu: pobytem przez okres nieprzekraczający trzech miesięcy, pobytem przez okres przekraczający trzy miesiące oraz pobytem stałym.

Pobyt przez okres krótszy niż trzy miesiące

Każdy obywatel państwa Unii Europejskiej posiada prawo wjazdu do któregokolwiek z Państw Członkowskich i pobytu w nim przez okres do trzech miesięcy, posiadając jedynie ważny dowód tożsamości lub paszport.

Niektóre kraje, np. Francja, wymagają ciągłego posiadania przy sobie jednego z tych dokumentów, a w razie jego braku mogą zatrzymać osobę w celu ustalenia jej tożsamości (wymóg ten dotyczy nie tylko cudzoziemców, ale również obywateli Francji).

W żadnym wypadku jednak władze Państwa Członkowskiego nie mogą wymagać od nas posiadania wizy czy innego pozwolenia na pobyt. Mogą natomiast wprowadzić obowiązek zgłoszenia swojego pobytu u odpowiednich władz w racjonalnym terminie, a za niedopełnienie tego obowiązku może grozić kara grzywny.

W przypadku osób niebędących obywatelami Unii, które są członkami rodziny obywatela Państwa Członkowskiego i podróżują razem z nim, korzystają one z takich samych praw jak obywatel, któremu towarzyszą. Państwa Członkowskie mogą od nich jednak wymagać uzyskania wiz krótkoterminowych.

Pobyt przez okres dłuższy niż trzy miesiące

W tym wypadku również nie jest wymagane posiadanie pozwolenia na pobyt, jednak Państwa Członkowskie mogą nałożyć na obywateli Unii obowiązek zarejestrowania się u właściwych władz (wymagane jest do tego okazanie ważnego dowodu tożsamości lub paszportu oraz dowodu, że warunki pobytu zostały spełnione).

Aby móc przebywać na terenie Państwa Członkowskiego dłużej niż trzy miesiące, trzeba spełnić jeden z następujących warunków:

• być pracownikiem najemnym lub osobą pracującą na własny rachunek,
• posiadać wystarczające środki oraz być objętym pełnym ubezpieczeniem zdrowotnym, aby nie stanowić obciążenia dla systemu pomocy społecznej państwa przyjmującego w okresie pobytu. Państwa członkowskie nie mogą ustanowić określonej kwoty, którą stanowi owe „wystarczające środki”, lecz muszą uwzględnić osobistą sytuację danej osoby,
• odbywać kształcenie zawodowe jako student i posiadać wystarczające środki oraz być objętym pełnym ubezpieczeniem zdrowotnym.

Osoba, która jest członkiem rodziny obywatela Unii, który spełnia jeden z warunków pobytu, aby mieć możliwość pobytu na terenie Państwa Członkowskiego, musi wyrobić kartę pobytową członka rodziny obywatela Unii, które ważna jest przez okres pięciu lat.

Pobyt stały

Prawo pobytu stałego obywatel lub członek jego rodziny uzyskuje, gdy zamieszkuje legalnie na terenie Państwa Członkowskiego nieprzerwanie od pięciu lat. Wystarczy jedynie zgłosić się z wnioskiem o wydanie takiej karty do odpowiedniego urzędu.

Karta taka jest wydawana na czas nieokreślony i automatycznie odnawiana co dziesięć lat. Obywatel utraci jednak prawo stałego pobytu w przypadku nieobecności w państwie przyjmującym przez okres dłuższy niż dwa lata.

Ograniczenia w prawie wjazdu i pobytu do Państwa Członkowskiego

Państwo Członkowskie może odmówić prawa wjazdu na swoje terytorium lub wydalić z niego osoby, które stanowią poważne zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego.

Taka decyzja władz państwa nie może być podyktowana celami gospodarczymi, a osoba zainteresowana musi zostać o niej powiadomiona na piśmie, w sposób jasny i zrozumiały, z podaniem powodów jej wydania. Istnieje również możliwość odwołania się od takiej decyzji, a procedura odwoławcza powinna zostać wskazana w samej decyzji.

Czas na opuszczenie terytorium państwa, z wyjątkiem uzasadnionych przypadków, nie może być krótszy niż jeden miesiąc. Ponadto, nie jest dopuszczalne dożywotnie wydalenie, a po upływie trzech lat od zapadnięcia decyzji można domagać się jej rewizji.

Możliwość wydalenia z państwa przyjmującego podlega również ograniczeniu wobec nieletnich oraz osób zamieszkujących w tym państwie przez co najmniej dziesięć lat.