Skutki ogłoszenia upadłości
Postępowanie upadłościowe jest szczególnym rodzajem postępowania cywilnego, odnosi się bowiem tylko do ściśle określonych kategorii podmiotów i ma zastosowanie tylko w szczególnym przypadku jakim jest niewypłacalność tych podmiotów. Specyfika procedury upadłościowej przejawia się również w tym, iż postępowanie to jest niejako dwuetapowe. Pierwszy etap wszczynany jest zawsze tylko i wyłącznie na wniosek uprawnionego podmiotu (nazywany wnioskiem o ogłoszenie upadłości) i polega na rozpatrywaniu przez sad upadłościowy w składzie 3 sędziów zawodowych czy podmiot, którego wniosek dotyczy (a więc dłużnik) spełnia przesłanki do ogłoszenia upadłości.
Natomiast drugi etap procedury, a więc tzw. właściwe postępowanie upadłościowe, toczy się już po wydaniu przez sąd upadłościowy postanowienia o ogłoszeniu upadłości i polega na zebraniu majątku upadłego (dłużnika, wobec którego sąd wydał postanowienie o ogłoszeniu upadłości) i zaspokojenie jego długów.
Zgodnie z art. 51 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze (dalej w artykule jako PUiN), sąd, uwzględniając wniosek o ogłoszenie upadłości, wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości dłużnika. A więc datą ogłoszenia upadłości jest zawsze data wydania powyższego postanowienia.
Jakie skutki prawne ogłoszenia upadłości?
Ogłoszenie upadłości wywołuje dwa podstawowe skutki prawne:
- Co do osoby upadłego (którym, w chwili ogłoszenia upadłości staje się dłużnik);
- Co do majątku upadłego.
1. Podstawowym skutkiem prawnym co do osoby upadłego jest obowiązek upadłego do poddania się procedurze upadłościowej. Zgodnie z art. 57 PUiN, na upadłym ciążą 4 podstawowe obowiązki:
Wskazanie i wydanie syndykowi całego swojego majątku – w przypadku, gdy ogłoszono upadłość obejmującą likwidacje jego majątku. W tej bowiem procedurze z chwilą ogłoszenia upadłości dłużnik traci prawo zarządu swoim majątkiem i nie może decydować o tym, które składniki majątku wejdą w skład masy upadłości, a które zostaną z niej wyłączone. Obowiązek ten zostanie spełniony gdy upadły np. wskaże położenie majątku, udostępni klucze, szyfry do sejfu itd. Wskazany i wydany przez upadłego majątek, staje się masą upadłości, z której (po jej spieniężeniu) będą zaspokajane długi upadłego.
Wydanie syndykowi wszystkich dokumentów (takich jak księgi rachunkowe, ewidencje podatkowe, czy korespondencje) dotyczących działalności (a więc tej formy działalności gospodarczej, z którą łączy się ogłoszenie przez dłużnika upadłości) czy majątku upadłego;
Pisemne potwierdzenie wykonania powyższego obowiązku – w doktrynie wskazuje się, iż w swoim oświadczeniu upadło powinien wymieć dokumenty, które udostępnił syndykowi;
Udzielanie syndykowi i sędziemu komisarzowi nadzorującemu przebieg postępowania i działania syndyka wszelkich potrzebnych wyjaśnień dotyczących swego majątku (zarówno w przypadku gdy ogłoszono upadłość likwidacyjna jak i układową).
Należy zauważyć, iż naruszenie przez upadłego (bądź osobę zobowiązaną do jego reprezentacji) powyższych obowiązków – zwłaszcza wydana majątku i dokumentacji – podlega odpowiedzialności karnej w postaci kary pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 (art. 522 i 523 PUiN).
Dodatkowym skutkiem ogłoszenia upadłości jest również obowiązkowa zmiana nazwy firmy (w rejestrze przedsiębiorców KRS lub w rejestrze przedsiębiorców w CEiDG) przedsiębiorstwa (lub spółki) – do nazwy firmy dodaje się bowiem zwrot „w upadłości likwidacyjnej” bądź zwrot „w upadłości układowej”.
2. Jak to już zostało wspomniane, podstawowym skutkiem ogłoszenia upadłości w stosunku do majątku upadłego jest fakt, iż z chwilą wydania przez sąd postanowienia o ogłoszeniu upadłości, majątek dłużnika staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego (art. 61 PUiN). W skład masy upadłości wchodzi co do zasady całe mienie należące do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości, a także majątek nabyty przez upadłego w trakcie trwania procedury upadłościowej. Ustawa wymienia enumeratywnie składniki mienia, które nie wchodzą do masy upadłości (mowa tutaj m.in. o mieniu, które wyłączone jest z egzekucji sądowej czy środki na pomoc socjalną). W wyjątkowych przypadkach w skład masy upadłości mogą również wejść składniki majątku, które nie należały do upadłego w chwili ogłoszenia jego upadłości (zazwyczaj na skutek działań syndyka, który ma prawo żądać zwrotu przedmiotów niektórych czynności prawnych dokonanych przez dłużnika z pokrzywdzeniem dla wierzycieli).
Masa upadłości ustalana jest zawsze w oparciu o dokumenty przedstawione przez upadłego poprzez syndyka (gdy orzeczono upadłość likwidacyjną) bądź przez nadzorcę lub zarządcę sądowego a nawet w wyjątkowych przypadkach, przez samego upadłego pod nadzorem nadzorcy sądowego (w przypadku upadłości układowej).
Należy dodać, że w przypadku gdy sąd ogłosił upadłość likwidacyjną to zarząd nad masą upadłości sprawuje syndyk. Natomiast w przypadku upadłości układowej, co do zasady zarząd na masa upadłości sprawuje upadły pod nadzorem nadzorcy sądowego.
