Skutki uchylenia układu
Prawo przewiduje możliwość ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu. Wierzyciele mają jednak gwarancję ustawową, która pozwala im na sądowe uchylenie układu jeżeli upadły nie wykonuje postanowień układu albo jest oczywiste, że układ nie będzie wykonany. Jakie będą skutki wydania postanowienia Sądu w przedmiocie uchylenia układu? Jaki to ma wpływ na wysokość wierzytelności i sposób zaspokojenia?
Skutkiem uchylenia układu jest to, że sąd otwiera zakończone postępowanie i zmienia sposób prowadzenia postępowania z postępowania z możliwością zawarcia układu na postępowanie obejmujące likwidację majątku upadłego i ustanawia sędziego-komisarza oraz syndyka albo umarza postępowanie. Otwarcie postępowania rodzi takie same skutki jak ogłoszenie upadłości. W postępowaniu mogą uczestniczyć wierzyciele, których wierzytelności powstały po ogłoszeniu upadłości.
W art. 305 PUiN postanowiono, że w razie uchylenia układu w podjętym postępowaniu upadłościowym dotychczasowi wierzyciele dochodzą swych roszczeń w ich pierwotnej wysokości; odsetki nalicza się do dnia uprawomocnienia się postanowienia o uchyleniu układu. Wypłacone na podstawie układu sumy zalicza się na poczet dochodzonych wierzytelności. Hipoteka, prawo zastawu, prawo zastawu rejestrowego, prawo zastawu skarbowego i hipoteka morska zabezpieczają wierzytelność w takiej wysokości, w jakiej nie została jeszcze zaspokojona.
W tym miejscu należy przywołać orzeczenie SN (IV CSK 591/12): przyjęcie i zatwierdzenie układu nie ma wpływu na samo istnienie objętej nim wierzytelności, lecz wyznacza granice jej egzekwowalności lub inne sposoby zaspokojenia, obowiązujące tak długo, jak długo zatwierdzony układ wiąże oraz pod warunkiem, że zostanie wykonany. Uchylenie układu uchyla powyższe skutki jego zawarcia i sprawia, że objęta nim wierzytelność staje się wierzytelnością egzekwowalną w jej pierwotnej wysokości lub też podlegającą zaspokojeniu w sposób zgodny z treścią pierwotnego zobowiązania dłużnika.
Natomiast wierzytelność objęta układem (art. 272 ust. 1 PUiN) polegającym na zmniejszeniu sumy długów (art. 270 ust. 1 pkt 3 PUiN) nie jest – w części objętej redukcją i w okresie od zatwierdzenia układu do wydania postanowienia stwierdzającego jego wykonanie lub postanowienia uchylającego układ – wierzytelnością przyszłą w rozumieniu art. 530 k.c. (tak SN w orzeczeniu V CSK 416/12). Póki układ jest skuteczny, wierzyciel objętej nim wierzytelności nie może jej egzekwować w części objętej redukcją, a stwierdzenie wykonania układu utrwala ten skutek.
Uchylenie układu pozwala wierzycielowi na dochodzenie od dłużnika wierzytelności w takiej wysokości, w jakiej przysługuje mu ona na podstawie stosunku prawnego z dłużnikiem i na jej zaspokojenie zgodnie z treścią tego stosunku. Dłużnik i osoba trzecia, która po zatwierdzeniu układu dokonuje z nim czynności prawnej powodującej uszczuplenie majątku uniemożliwiające wykonanie zatwierdzonego układu musi uwzględniać okoliczność, że z przedmiotu takiej czynności, wobec niewykonania układu, wierzyciele będą żądać zaspokojenia takich wierzytelności, jakie im w stosunku do dłużnika rzeczywiście przysługiwały.
