towar

Swoboda przepływu towarów w Unii Europejskiej

Zgodnie z artykułem 3 ust. 3 TUE, poświęconym celom Unii Europejskiej, „Unia ustanawia rynek wewnętrzny”. To ostatnie pojęcie zostało doprecyzowane w art. 26 ust. 2 TFUE – jest to „obszar bez granic wewnętrznych, w którym jest zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału”.

Choć pojęcie rynku wewnętrznego rozciąga się również na inne obszary aktywności UE (np. art. 38 ust. 1 czy art. 101 TFUE), to właśnie jedna z czterech wspomnianych swobód, a mianowicie przepływu towarów, będzie przedmiotem niniejszych rozważań.

Treść swobody przepływu towarów oraz pojęcie towaru

Co do pojęcia towaru, został on zdefiniowany w ważnym orzeczeniu w sprawie 7/68 Komisja przeciwko Włochy. Jest produkt posiadający wartość wyrażoną w pieniądzu, mogący stanowić przedmiot transakcji handlowych. Zgodnie z art. 28 ust. 2 TFUE, produkt może pochodzić z państwa członkowskiego bądź z państwa trzeciego, o ile znajduje się w swobodnym obrocie w państwie członkowskim.

Na swobodę przepływu towarów składają się instrumenty znoszące między członkami UE zarówno bariery fiskalne, jak i pozafiskalne. W ramach każdej z tych grup można wyróżnić po dwa kolejne elementy, którym należy przyjrzeć się bliżej.

Znoszenie barier fiskalnych miedzy państwami członkowskimi.

Zakaz ceł i opłat o skutku równoważnym

We wspomnianym orzeczeniu 7/68, Trybunał wskazał na ważne elementy owego zakazu. I tak, zakazane są cła niezależnie od celu ich nałożenia (nie musi więc on być protekcjonistyczny), bez znaczenia jest wysokość opłaty oraz to, czy produkt konkuruje z produktem krajowym. Środki, których dotyczy zakaz to również te, które nie mają charakteru dyskryminującego czy protekcjonistycznego, a ich usprawiedliwienie na podstawie art. 36 TFUE (względy bezpieczeństwa czy porządku publicznego, ochrony zdrowia i życia ludzi etc.), nie jest dopuszczalne.

Możliwe jest co prawda pobieranie opłat w związku z przekroczeniem przez towar granicy, jednak jedynie w ramach usługi świadczonej przez państwo (przynoszącej rzeczywistą korzyść konkretnym, indywidualnym podmiotom, przy czym należność musi być do tej usługi proporcjonalna) czy też w przypadku przeprowadzania obowiązkowej, przewidzianej przez prawo unijne inspekcji (jej koszty może ponieść zainteresowany podmiot, natomiast nie w przypadku, jeżeli inspekcja jest jedynie dozwolona przez prawo UE i dane państwo decyduje się ją przeprowadzać).

Zakaz opodatkowania wewnętrznego

Co do zasady, państwa członkowskie kształtują swoje systemy podatkowego wedle uznania. Jednakże, zróżnicowanie zasad opodatkowania produktów musi realizować zgodne z wymogami traktatów cele oraz może być oparte jedynie na obiektywnych kryteriach. Zakazane jest opodatkowanie dyskryminacyjne i protekcjonistyczne.

To pierwsze oznacza zróżnicowanie opodatkowania w stosunku do podobnych produktów krajowych i zagranicznych. Zgodnie z orzecznictwem (106/84 Komisja kontra Dania) ustalenie, że dane produkty są podobne (bo oczywiście nie chodzi o to, aby były identyczne), opiera się na kryteriach takich jak: przynależność do tej samej kategorii statystycznej, rodzaj potrzeby zaspokajanej u odbiorców, proces produkcji, rodzaj surowców i właściwości organoleptyczne.

Opodatkowanie protekcjonistyczne dotyczy produktów innych, natomiast konkurujących ze sobą częściowo, pośrednio czy nawet jedynie potencjalnie. Stwierdzenie, że zachodzi między nimi taki stosunek znów jest możliwe w oparciu o określone kryteria, mianowicie sposób wytwarzania, skład produktu, aktualne i przyszłe preferencje klientów oraz krzyżową elastyczność popytu.

Znoszenie barier pozafiskalnych miedzy państwami członkowskimi

Zakaz ograniczeń ilościowych i środków o skutku równoważnym

Zakazane ograniczenia mogą polegać bądź na wprowadzaniu limitów importowych lub eksportowych bądź na całkowitym zakazie przywozu lub wywozu towarów. Odstępstwa od tego zakazu, w przeciwieństwie do ceł, mogą być usprawiedliwione względami z art. 36 TFUE.

Problematyczna jest jednak kwestia definicji „środków o skutku równoważnym”. W orzeczeniu z 1974 Trybunał wskazał na kilka elementów, tworząc tym samym tzw. formułę Dassonville. Są to więc wszelkie uregulowania (działania lub zaniechania, o władczym lub niewładczym charakterze) państwa członkowskiego (rozumianego szeroko) dotyczące handlu, mogące bezpośrednio (tzw. „środki stosowane w sposób niejednakowy”) lub pośrednio (tzw. „środki stosowane w sposób niejednakowy”, teoretycznie nie czyniąc różnicy między towarami krajowymi i importowanymi, ale w praktyce traktując te ostatnie gorzej), rzeczywiście lub potencjalnie utrudniać handel wewnątrz Wspólnot. Będą to więc np. stawiane przez państwo wymagania co do opakowania, etykietowania czy kształtu towarów.

Formuła Dassonville dopracowana została w orzeczeniu Cassis de Dijion z 1979 r. Od tej chwili, środek o skutku równoważnym może dotyczyć nie tylko handlu, ale również towarów (zasad ich wytwarzania), a zakaz rozciąga się również na środki stosowane jednolicie do towarów krajowych i importowanych. Trybunał wprowadza również zasadę wzajemnego uznawania (towar dopuszczony do obrotu w jednym państwie co do zasady musi być dopuszczony w innych państwach) oraz doktrynę wymogów imperatywnych (gdy brak regulacji unijnej, przeszkody w handlu wewnętrznym mogą być tolerowane, jeśli wynikają z różnic w regulacjach państw członkowskich i są niezbędne ze względu na ważny i usprawiedliwiony interes publiczny).

Innym doprecyzowaniem wspomnianej formuły jest formuła Keck, zgodnie z którą środkami o skutku równoważnym nie są przepisy dotyczące zasad sprzedaży towarów, o ile dotyczą wszystkich zainteresowanych przedsiębiorstw działających w danym państwie oraz nie utrudnia dostępu do rynku towarom zagranicznym w sposób większy niż utrudnia to towarom krajowym.

Nakaz reorganizacji państwowych monopoli o charakterze handlowym

Nakazowi temu poświęcony został art. 37 TFUE. Zgodnie z nim, państwa członkowskie mają dostosować monopole tak, aby wykluczyć wszelką dyskryminację co do warunków zaopatrzenia i zbytu między państwami członkowskimi. Nakaz dotyczy również monopoli delegowanych przez państwo innym podmiotom oraz podmiotów, za pośrednictwem których państwo kieruje, kontroluje lub wpływa na przywóz lub wywóz w stosunkach między państwami-członkami UE, bezpośrednio lub pośrednio, faktycznie lub z mocy prawa, za to w stopniu odczuwalnym.

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *