Umorzenie absorpcyjne postępowania karnego

Instytucja umorzenia absorpcyjnego znajduje zastosowanie wobec sprawcy, który popełnił dwa czyny zabronione. Mowa o sytuacji, w której sprawca dopuszcza się poważnego przestępstwa oraz drobnego czynu. Wówczas dopuszcza się umorzenie postępowania w sprawie lżejszego czynu, w związku z prawomocnym wymierzeniem surowej kary za poważniejsze przestępstwo. Ukaranie bowiem sprawcy za czyn małej wagi, nie mogłoby wywołać w tym przypadku żadnego realnego skutku. Wymagane jest spełnienie łącznie trzech przesłanek, aby móc absorpcyjnie umorzyć postępowanie karne wobec jednego z przestępstw.

Przesłanki

Postępowanie można umorzyć w sprawie:

1. o występek, zagrożony karą pozbawienia wolności do lat 5 (omawiany przez nas lżejszy czyn),
2. jeżeli orzeczenie wobec oskarżonego kary byłoby oczywiście niecelowe ze względu na rodzaj i wysokość kary prawomocnie orzeczonej za inne przestępstwo (czyn cięższy),
3. jeżeli interes pokrzywdzonego temu się nie sprzeciwia (często, aby ta przesłanka została spełniona, konieczne jest przeprowadzenie postępowania mediacyjnego).

Instytucja absorpcyjnego umorzenia postępowania karnego znalazła się w art. 11 k.p.k. Stanowi ona istotny wyjątek od zasady legalizmu (tj. dyrektywy nakazującej organowi procesowemu bezwzględnego wszczynania i kontynuowania ścigania każdego przestępstwa) na rzecz zasady oportunizmu (tj. dyrektywy, w myśl której organ procesowy może zaniechać ścigania, mimo, że ściganie z urzędu jest dopuszczalne i faktycznie zasadne). Jest to szczególny rodzaj umorzenia bezwarunkowego. O umorzeniu absorpcyjnym decyduje organ prowadzący postępowanie, tj. w postępowaniu przygotowawczym – prokurator (jeżeli był nim organ nieprokuratorski, postanowienie to wymaga zatwierdzenia przez prokuratora) oraz w postępowaniu jurysdykcyjnym – sąd. Bieg procesu karnego zostaje w ten sposób przerwany.

Jeżeli kara za inne przestępstwo, o którym mowa w przesłance nr 2, nie została jeszcze prawomocnie orzeczona, postępowanie można zawiesić. Zawieszone postępowanie należy umorzyć albo podjąć przed upływem 3 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie o inne przestępstwo, o którym mowa w przesłance nr 2.

Jako przykład możemy podać sytuację, w której przeciw oskarżonemu toczy się postępowanie w sprawie o posiadanie broni bez zezwolenia oraz o kradzież. W tej sytuacji prokurator/sąd może zawiesić postępowanie w sprawie o kradzież. Warunkiem umorzenia absorpcyjnego jest bowiem wymierzenie odpowiednio wysokiej kary (prawomocnie orzeczonej) za przestępstwo posiadania broni bez zezwolenia.

Postępowanie w ten sposób umorzone, można jednak wyjątkowo wznowić w wypadku uchylenia lub istotnej zmiany treści prawomocnego wyroku, z powodu którego zostało ono umorzone.

W doktrynie absorpcyjne umorzenie postępowania ma zarówno swoich przeciwników, jak i zwolenników. Ci pierwsi krytykują omawianą instytucję, argumentując, że w ten sposób przestępcy są promowani, za to, że będąc skazanymi, popełniają nowe przestępstwo. Wśród zalet absorpcyjnego umorzenia możemy wymienić przyczynienie się tej instytucji do odciążenia sędziów, a także zwiększenia realizacji zasad ekonomiki procesowej.