Umorzenie zaległości dla likwidatora Funduszu Alimentacyjnego
W kierowanym do dłużnika alimentacyjnego piśmie od Komornika Sądowego o stanie zaległości w sprawie egzekucyjnej, często pojawia się „zaległość dla likwidatora Funduszu Alimentacyjnego”. Nierzadko jest to znaczna kwota, która przewyższa zaległości należne wierzycielowi alimentacyjnemu. Zaległość ta powstaje kiedy dłużnik alimentacyjny nie wywiązywał się ze swojego obowiązku i nie łożył na osobę uprawnioną. W takim przypadku, osoba ta mogła pobierać świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego ZUS, a dłużnik alimentacyjny jest zobowiązany do zwrotu wypłaconych w ten sposób świadczeń. Fundusz Alimentacyjny został zlikwidowany 1 maja 2004 roku, natomiast egzekucję należności z tytułu wypłaconych z funduszu świadczeń prowadzi się aż do ich zaspokojenia. Oznacza to, że komornik będzie dochodził roszczeń z tego tytułu aż nie zostaną one w pełni spłacone przez dłużnika. Fundusz Alimentacyjny ZUS już nie istnieje, natomiast na dłużniku nadal ciąży obowiązek zwrotu kwoty, która została z funduszu wypłacona.
Zaległość dla likwidatora Funduszu Alimentacyjnego może być umorzona na podstawie art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, związanych z sytuacją zdrowotną lub rodzinną, likwidator może umorzyć należności likwidowanego funduszu z tytułu wypłaconych świadczeń. Likwidatorem jest Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Prezes ZUS ma więc kompetencje do umorzenia zaległości wobec zlikwidowanego Funduszu Alimentacyjnego, gdy zachodzą szczególne okoliczności o charakterze zdrowotnym lub rodzinnym dłużnika. Przepisy ustawy nie wskazują jednoznacznie jakie okoliczności mogą być uznane za szczególnie uzasadnioną sytuację, natomiast analiza dotychczasowych orzeczeń Sądu Najwyższego pozwala wyróżnić przesłanki umożliwiające umorzenie tych zaległości.
Owa szczególna sytuacja musi mieć charakter trwały. Nie można bowiem zrównać sytuacji osoby przejściowo niezdolnej do regulowania swoich zaległości z sytuacją osoby, która bezpowrotnie utraciła zdolność zarobkowania i nie posiada żadnego majątku ani dochodów umożliwiających spłatę należności. Przejściowa niezdolność do regulowania należności nie może być przesłanką do ich umorzenia, gdyż prowadziłoby to do uszczuplenia środków kosztem funduszu ubezpieczeń społecznych, pomimo przyszłej możliwości spłaty należności przez osobę zobowiązaną. Nawet przyszła, częściowa lub rozłożona w czasie możliwość regulowania długów, uniemożliwia zwolnienie dłużnika z obowiązku spłaty należności.
Jedynie w przypadku trwałej niezdolności do pracy i braku perspektyw zmiany tej sytuacji, możliwe jest umorzenie zaległości, gdyż dalsza egzekucja wobec dłużnika będzie nieskuteczna pomimo kontynuowania postępowania egzekucyjnego. Dłużnik może więc liczyć na umorzenie należności tylko wtedy, gdy jego szczególnie trudna sytuacja zdrowotna lub rodzinna trwale uniemożliwia mu spłacenie długów. Nie będzie więc możliwe zwolnienie się z długu jeżeli nawet wyjątkowo uciążliwa dolegliwość będzie jedynie przejściowa albo jeżeli istnieje możliwość jej ustania w przyszłości.
Trzeba mieć również na uwadze, że za szczególnie uzasadnione przypadki umożliwiające umorzenie należności alimentacyjnych należy rozumieć także okoliczności, w których pogorszenie sytuacji rodzinnej lub zdrowotnej nie nastąpiło w wyniku wypadku losowego. Szczególna sytuacja nie musi być więc wynikiem wyłącznie nagłego i nieprzewidzianego wypadku, ale w ocenie Sądu Najwyższego musi ona istnieć niezależnie od zobowiązanego i powodować bezpowrotną niemożność spłaty należności bez uszczerbku na zdrowiu lub naruszenia istotnych dóbr członków jego rodziny.
Dłużnik może więc liczyć na zwolnienie z długu również w przypadku, gdy jego sytuacja uległa pogorszeniu w innych okolicznościach niż zdarzenie losowe. Owa trudna sytuacja nie musi być następstwem wyłączanie wypadku drogowego lub innego zdarzenia, które w sposób nagły i niespodziewany dotknęło dłużnika. Konieczne jest jednak, aby sam dłużnik nie miał na nią wpływu i nie przyczynił się do jej powstania.
W orzecznictwie podkreślana jest również okoliczność psychicznego nastawienia dłużnika do nałożonych na niego obowiązków alimentacyjnych. Nie powinna być bowiem nagrodzona umorzeniem długów osoba, która bezzasadnie oczekuje umorzenia należności i nie podejmuje żadnych działań w celu uregulowania długów.
Na szczególną sytuację zdrowotną lub rodzinną mogą wskazywać m.in. orzeczenie o inwalidztwie w stopniu znacznym, fizyczna niemożność podjęcia pracy, brak samodzielności, niemożność pokrywania kosztów mieszkania i leków, brak majątku i rodziny oraz obiektywny i trwały charakter tych okoliczności. Będą to więc wszystkie okoliczności, które w sposób obiektywny i trwały uniemożliwią dłużnikowi spłacenie należności bez uszczerbku na zdrowiu lub naruszeniu istotnych dóbr członków jego rodziny.
