Jak uzyskać ochronę patentową w ramach Układu o Współpracy Patentowej

Układ o Współpracy Patentowej (Patent Cooperation Treaty, PCT) jest konwencją międzynarodową, sporządzoną 19 czerwca 1970 roku w Waszyngtonie, stąd znany jest również pod nazwą Układu Waszyngtońskiego.

Został następnie poprawiony 2 października 1979 roku oraz zmieniony 3 lutego 1984 roku. Polska, zdecydowana przystąpić do powyższego układu, ratyfikowała go w 1990 roku.

Cele Układu o Współpracy Patentowej

Cele, które leżą u podstaw Układu o Współpracy Patentowej, zostały określone w preambule do układu. Umawiające się państwa-strony układu zawarły w celach:

• przyczynienia się do postępu nauki i techniki,
• ulepszenia ochrony prawnej wynalazków,
• uproszczenia i obniżenia kosztów uzyskania ochrony wynalazków na terenie więcej niż jednego państwa oraz ułatwienia i przyspieszenia powszechnego dostępu do informacji technicznej zawartej w dokumentach opisujących nowe wynalazki.

Państwa te za cel uznały także przyspieszenie postępu krajów rozwijających się. Cel ten, jako pośredni, ma zostać dokonany poprzez zwiększenie skuteczności systemów prawnych w zakresie ochrony wynalazków, niezależnie od tego, czy systemy te mają charakter narodowy, czy też regionalny. Układ o Współpracy Patentowej skupia praktycznie wszystkie rozwinięte państwa świata.

Członkiem PCT może być każde państwo-strona Konwencji paryskiej o ochronie własności przemysłowej

Układ o Współpracy Patentowej umożliwia uzyskanie ochrony patentowej w państwach-członkach tego układu. Tematem niniejszego artykułu jest procedura uzyskania takiej ochrony.

Na początku warto zaznaczyć, że procedura uregulowana omawianym układem ma za zadanie ujednolicić tryb postępowania i udzielania ochrony patentowej na terytorium obejmującym więcej niż jeden kraj oraz uczynić go prostszym i tańszym dla zainteresowanych.

Jednocześnie należy ją odróżnić od tak zwanej europejskiej procedury patentowej, w ramach której patenty europejskie wydaje Europejski Urząd Patentowy na podstawie Konwencji o Patencie Europejskim.

Procedura uzyskania ochrony patentowej

Procedura uzyskania ochrony patentowej na podstawie Układu o Współpracy Patentowej rozpoczyna się od zgłoszenia. Zgłoszenie to jest określone w katalogu definicji z art. 2 Układu jako „zgłoszenie międzynarodowe” i oznacza zgłoszenie wniesione zgodnie z Układem o Współpracy Patentowej. Szczegółowa regulacja tego zgłoszenia zawarta jest w art. 3 Układu.

Zgodnie z tym artykułem, zgłoszenie powinno zawierać: podanie, opis, co najmniej jedno zastrzeżenie, co najmniej jeden rysunek i skrót, który służy tylko celom informacji technicznej. Kolejne artykuły Układu, począwszy od art. 4, aż do art. 7 regulują zagadnienia związane z tym, co składa się na zgłoszenie międzynarodowe.

Opis powinien być skonstruowany tak jasno, aby sam wynalazek mógł być wykonany przez specjalistę z dziedziny, którą ten wynalazek reprezentuje. Z kolei zastrzeżenia, oprócz jasności i zwięzłości, powinny się też cechować tym, że określają przedmiot ochrony, o uzyskanie jakiej zgłasza się zainteresowany podmiot.

Co do dołączenia do zgłoszenia międzynarodowego rysunków, to ich załączenie jest obligatoryjne, w przypadku, kiedy bez nich nie można zrozumieć wynalazku. Jeśli nie zachodzi taka okoliczność, to na zgłaszającym nie ciąży obowiązek dołączenia rysunków, chyba, że wyznaczony urząd ich zażąda.

Najważniejszą częścią zgłoszenia międzynarodowego jest z pewnością samo podanie. Art. 4 ust. 1 Układu o Współpracy Patentowej zawiera enumeratywny katalog elementów, z których powinno się składać wspomniane podanie. Są to:

• wniosek o postępowanie z międzynarodowym zgłoszeniem,
• wyznaczenie państwa lub państw w ramach Układu o Współpracy Patentowej, w których zgłaszający ubiega się o ochronę patentową,
• dane identyfikujące zgłaszającego (oraz jego przedstawiciela, jeżeli taki został powołany),
• tytuł samego wynalazku,
• dane identyfikujące wynalazcę, jeśli prawo krajowe przynajmniej jednego z państw, w których zgłaszający ubiega się o ochronę patentową, wymaga podania tych danych z chwilą wniesienia zgłoszenia krajowego.

Po stworzeniu zgłoszenia międzynarodowego, należy go, zgodnie z art. 10 Układu, wnieść do odpowiedniego „urzędu przyjmującego”. Również i ten termin został zdefiniowany na gruncie PCT i oznacza on urząd krajowy albo organizację międzynarodową, do której wnoszone jest zgłoszenie międzynarodowe.

Dla Polski urzędem przyjmującym jest Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej z siedzibą w Warszawie.

Zadania urzędu przyjmującego

Już art. 10 Układu o Współpracy Patentowej informuje, że rolą urzędu przyjmującego jest między innymi sprawdzenie zgłoszenia międzynarodowego, które do niego wpłynęły. Kolejne artykuły Układu konkretyzują zadania urzędu przyjmującego w tym zakresie.

Do zadań urzędu przyjmującego należy sprawdzenie, czy zgłoszenie międzynarodowe jest stworzone w przewidzianym języku oraz czy jego minimalna zawartość składa się z elementów wyliczonych w art. 11 ust. 1 Układu: oświadczenia, że zamiarem zgłaszającego było wniesienie zgłoszenia międzynarodowego, wyznaczenie co najmniej jednego państwa w ramach Układu, oznaczenie (nazwisko lub nazwę) zgłaszającego. Urząd przyjmujący sprawdza też, czy w zgłoszeniu międzynarodowym znajduje się część, bez bliższego zapoznania się z którą, można zakwalifikować jako opis w rozumieniu art. 5 PCT oraz analogiczną część, która wygląda jak zastrzeżenie albo zastrzeżenia.

Jeśli te wymogi nie są dochowane, urząd przyjmujący wzywa do wniesienia przez zgłaszającego odpowiednich poprawek. Urząd przyjmujący musi również uznać określony dzień za międzynarodową datę wniesienia zgłoszenia międzynarodowego. +

Jeśli zgłoszenie wniesione jest w sposób czyniący zadość wymaganiom z art. 11 ust. 1 PCT, to za międzynarodową datę wniesienia zgłoszenia urząd przyjmujący uznaje datę otrzymania tego zgłoszenia. Jeżeli jednak dopatrzył się braków formalnych, to za międzynarodową datę wniesienia zgłoszenia przyjmie dopiero dzień otrzymania wymaganych poprawek od zgłaszającego.

Od urzędu przyjmującego wymaga się także, aby sprawdził, czy zgłoszenie międzynarodowe nie zawiera usterek, takich jak brak: odpowiedniego podpisu, danych charakteryzujących zgłaszającego, tytułu, skrótu czy innych błędów formalnych.

Rozróżnienie egzemplarzy zgłoszenia międzynarodowego

Na tym etapie procedury uzyskiwania ochrony patentowej warto wprowadzić rozróżnienie egzemplarzy zgłoszenia międzynarodowego. Pierwszy egzemplarz, określony nazwą „egzemplarz dla urzędu przyjmującego”, zgodnie z jego nazwą zostaje w urzędzie przyjmującym.

Kolejny egzemplarz zgłoszenia międzynarodowego – „egzemplarz rejestracyjny” trafia do Międzynarodowego Biura, a „egzemplarz do celów poszukiwań” jest przesyłany do Międzynarodowego Organu Poszukiwań. Egzemplarz rejestracyjny uznaje się za wierną kopię zgłoszenia międzynarodowego i musi on trafić do Międzynarodowego Biura, ponieważ w przeciwnym razie całe międzynarodowe zgłoszenie zostanie uznane za wycofane.

W dalszej części procedury uzyskiwania ochrony patentowej, Międzynarodowy Organ Poszukiwań dokonuje międzynarodowego poszukiwania, którego celem jest ujawnienie wcześniejszego stanu techniki. Z międzynarodowego poszukiwania tworzy się następnie sprawozdanie. Międzynarodowy Organ Poszukiwań przekazuje to sprawozdanie zarówno samemu zgłaszającemu, jak i do Międzynarodowego Biura. Międzynarodowy Organ Poszukiwań może stwierdzić, że wynalazek zgłaszany do ochrony patentowej nie jest jednolity. Wymóg jednolitości nie jest spełniony wówczas, kiedy w zgłaszany wynalazku można wyodrębnić wynalazek główny i wynalazki następne.

Wówczas od zgłaszającego wymaga się wniesienia dodatkowych opłat. W przypadku, kiedy wspomniane sprawozdanie z międzynarodowego poszukiwania zawiera adnotacje do pewnych zastrzeżeń co do samego zgłoszenia międzynarodowego, zgłaszający może, zgodnie z art. 19 PCT, poprawić te zastrzeżenia. Dokonuje się to przez wniesienie poprawek do Międzynarodowego Biura. Układ o Współpracy Patentowej stanowi, że zgłaszający ma tylko jednorazową możliwość wniesienia takich poprawek.

Międzynarodowe Biuro odpowiedzialne jest za publikację międzynarodowego zgłoszenia. Publikacja ta następuje co do zasady po upływie osiemnastu miesięcy od daty pierwszeństwa danego zgłoszenia. Pojęcie daty pierwszeństwa jest zdefiniowane przez Układ o Współpracy Patentowej i w skrócie oznacza po prostu datę wniesienia zgłoszenia międzynarodowego.

Licząc od daty pierwszeństwa, zgłaszający, zgodnie z art. 22 ust. 1 Układu, ma 20 miesięcy, aby dostarczyć każdemu z wyznaczonych przez niego urzędów kopię zgłoszenia międzynarodowego. Do wyznaczonych urzędów wnosi się także tłumaczenie zgłoszenia oraz, jeśli jest wymagana, opłatę krajową. Urzędami wyznaczonymi są organy rządowe uprawnione do udzielania patentów tych państw w ramach Układu o Współpracy Patentowej, na terenie których zgłaszający ubiega się o ochronę patentową.

W ramach tych poszczególnych urzędów patentowych krajów, gdzie zgłaszający ubiega się o przyznanie patentu, odbywa się badanie wynalazku zakończone przyznaniem bądź odmową przyznania ochrony patentowej.

Dla zgłaszającego bardzo istotne postanowienia zawierają art. 26 i 27 PCT. Z jednej strony normy te zakazują wyznaczonym urzędom odrzucenia zgłoszenia międzynarodowego bez przyznania zgłaszającemu możliwości poprawienia swojego zgłoszenia. Do poprawienia zgłoszenia stosuje się na tym etapie prawo krajowe, właściwe dla danego wyznaczonego urzędu, a dany przypadek zgłoszenia odnosi się do identycznych albo zbliżonych przypadków zgłoszeń krajowych. Z drugiej zaś strony, państwa-strony Układu Waszyngtońskiego nie mogą stawiać wobec zgłoszenia międzynarodowego wyższych wymogów, od rygoru przewidzianego w Układzie o Współpracy Patentowej. Na korzyść zgłaszającego działa także art. 27 ust. 4 PCT zakładający, że w przypadku, gdy prawo krajowe przewiduje dla zgłoszeń krajowych mniejszy rygor co do ich treści lub formy, niż PCT przewiduje dla zgłoszeń międzynarodowych, to władze krajowe (urząd krajowy, sądy i inne właściwe organy), mogą w odniesieniu do danego zgłoszenia międzynarodowego stosować łatwiejsze do spełnienia wymogi prawa krajowego.

Badanie wstępne

Na koniec warto wspomnieć o bardzo istotnej dla zgłaszającego możliwości przeprowadzenia międzynarodowego badania wstępnego. Procedura tego badania została określona w art. 31 – 42 Układu o Współpracy Patentowej. Celem badania jest wstępne określenie, czy wynalazek ma cechy nowości, czy wykazuje poziom wynalazczy (a więc, czy jest nieoczywisty), jak i to, czy wynalazek ten jest możliwy do przemysłowego zastosowania. Międzynarodowe badanie wstępne przeprowadza Międzynarodowy Organ Badań Wstępnych.

Nie jest ono przeprowadzane zawsze – Układ Waszyngtoński stanowi, że jego procedura rozpoczyna się na wniosek zgłaszającego. Sam zgłaszający ma zaś prawo do porozumiewania się z Międzynarodowym Organem Badań Wstępnych zarówno w drodze pisemnej, jak i ustnej. Choć opinia Międzynarodowego Organu Badań Wstępnych jest „wstępna i niewiążąca”, to jednak jest dla zgłaszającego bardzo wartościowa. Pozwala ona określić zdolność patentową danego wynalazku, jak również często wpływa na decyzję poszczególnych krajowych urzędów patentowych co do przyznania ochrony patentowej.