
Zapis bankowy
Prawo bankowe zapewnia niezawodny sposób na szczególne obdarowanie po naszej śmierci osób, na których nam najbardziej zależy. Tzw. zapis bankowy, czyli innymi słowy dyspozycja wkładem na rachunku bankowym na wypadek śmierci pozwala ominąć przepisy prawa spadkowego dotyczące zachowku czy dziedziczenia ustawowego. Niemniej jednak instytucja ta posiada stosowne ograniczenia, które sprawiają, iż stanowi bardzo dobre dopełnienie i uelastycznienie przepisów polskiego prawa spadkowego.
Dyspozycji wkładem na rachunku bankowym na wypadek śmierci może dokonać jedynie posiadacz rachunku oszczędnościowego, oszczędnościowo – rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej. Nie wdając się w szczegóły i analizę charakteru poszczególnych przepisów należy zaznaczyć, iż dokonać dyspozycji może jedynie osoba fizyczna z rachunków bankowych prowadzonych dla jej potrzeb osobistych. Równie ważne jest zastrzeżenie, że dyspozycja wkładem na rachunku bankowym na wypadek śmierci nie może być dokonana z rachunków wspólnych, np. małżeńskich. Jest to forma rozrządzenia na wypadek śmierci i wprowadzenie takiej możliwości naruszałoby zakaz tworzenia testamentów wspólnych.
Bogaty, 80 – letni staruszek niedługo przed śmiercią nawiązał relację z 30 – letnią, piękną kochanką. Pod wpływem impulsu i zauroczenia dokonał dyspozycji swoim wkładem na rachunku bankowym na rzecz owej kobiety. Czy po jego śmierci dostanie ona pieniądze z konta bankowego? Ku uldze wielu z czytelników – nie dostanie ani grosza. Wynika to z rozsądnego ograniczenia ustawowego, które pozwala dokonać dyspozycji wkładem na rachunku bankowym na wypadek śmierci jedynie wobec osób z określonego kręgu: małżonkowi, wstępnym, zstępnym oraz rodzeństwu. Dyspozycja może dotyczyć każdej osoby z tego grona lub choćby jednej, zależy to od woli posiadacza rachunku.
Innym bardzo ważnym ograniczeniem jest ograniczenie ilościowe, które ma służyć ochronie masy spadkowej przed jej zbyt znacznym uszczupleniem. Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci nie może być wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszane przez Prezesa GUS za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku. Niezwykle istotne jest, iż dotyczy to dyspozycji wykonanych ze wszystkich rachunków bankowych posiadacza we wszystkich bankach. Traktujemy je jako jedną sumę. Gdybym umarł 16 lutego 2013 r., to pod uwagę brano by miesięczne przeciętne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w styczniu 2013 r., które wyniosło 3680,18 zł. 20 x 3680,18 zł = 73603,60 zł. Zatem osobom na rzecz których dokonałbym dyspozycji, zostałaby wypłacona maksymalnie kwota 73603,60 zł, bez względu na ilość kont bankowych, które posiadam. Jednakże nie musimy się troszczyć o to, czy nasza dyspozycja przewyższa wspomniany limit, gdyż jeśli będzie wyższa, to zostanie wypłacona jedynie do tej sumy, ale nie będzie nieważna.
Niezwykle ważne jest podkreślenie, iż w opisywanej instytucji nie istnieje zasada proporcjonalności w wypłacie środków. Pierwszeństwo ma dyspozycja wydana później przed dyspozycją wydaną wcześniej, co nie sprawia problemów do czasu nieprzekraczania wspomnianego w poprzednim akapicie ograniczenia. Gdy suma dyspozycji jest od niego wyższa, w pierwszej kolejności wypłacane są kwoty określone w dyspozycjach późniejszych. Wracając do powyższego przykładu: gdybym dokonał dyspozycji na rzecz mojego ojca w 2005 r. w wysokości 10 tys. złotych z rachunku w Pekao BP, następnie w roku 2008 na rzecz mojego brata w wysokości 30 tys. złotych z rachunku w BZWBK, a w roku 2011 na rzecz mojej żony w wysokości 60 tys. złotych z rachunku w Pekao BP, to po mojej śmierci moja żona otrzymałaby kwotę 60 tys. złotych, mój brat kwotę 13603,60 zł, a mój ojciec nie otrzymałby nic. Warto również podkreślić, że w przypadku pomyłkowej wypłaty powyżej kwoty ustawowego ograniczenia, osoby które ją otrzymały są zobowiązane do jej zwrotu spadkobiercom posiadacza.
Kwoty wypłacone w ramach dyspozycji wkładem na rachunku bankowym na wypadek śmierci nie wchodzą w skład spadku, nie będą zaliczane do schedy spadkowej. Nie będą również traktowane jako darowizny w rozumieniu przepisów o zachowku. Nie pozostają w żadnej relacji do testamentu. Są autonomiczną dyspozycją posiadacza rachunku, ograniczoną jedynie wysokością i kręgiem osób na rzecz których mogą zostać wypłacone. Jednakże warto zaznaczyć, że pierwszeństwo przed dyspozycją wkładem na wypadek śmierci ma roszczenie o zwrot kosztów pogrzebu posiadacza rachunku, określone w art. 55 prawa bankowego i to ono zostanie zrealizowane w pierwszej kolejności, gdyby środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym nie wystarczyły dla pokrycia jego i wszystkich dyspozycji do ustawowego limitu.
Na koniec należy podkreślić, że dyspozycje mogą zostać dokonane, zmienione lub odwołane w każdym czasie, jedynie osobiście przez posiadacza, tylko w formie pisemnej. Ilość dyspozycji może być nieograniczona, także na rzecz tej samej osoby, trzeba jedynie pamiętać o wyższym znaczeniu dyspozycji późniejszych. Nie musimy się również bać, że bez dyspozycji kwota zgromadzona na rachunku bankowym przepadnie – w takiej sytuacji wejdzie ona w skład spadku i zostanie wypłacona w odpowiednich proporcjach spadkobiercom. Dyspozycja wkładem na rachunku bankowym na wypadek śmierci jest znakomitym sposobem dla zapewnienia lepszej i pewniejszej przyszłości dla naszych pieniędzy po naszej śmierci, dlatego gorąco polecamy zatroszczyć się o wykonanie dyspozycji już dziś.