prawo

Zdolność sądowa i procesowa w postępowaniu cywilnym

Zdolność sądowa to zdolność do bycia stroną procesu w ogólności. Jej odpowiednikiem na gruncie prawa cywilnego materialnego jest zdolność prawna.

Jest bezwzględną przesłanką procesową., a zatem sąd bierze ją pod uwagę z urzędu.

Zdolność sądowa

Zdolności sądowej nie należy utożsamiać z pojęciem legitymacji procesowej, która oznacza zdolność do bycia stroną w konkretnym procesie i jest przesłanką materialno-prawną.

Kodeks postępowania cywilnego przyznaje zdolność sądową osobom fizycznym, osobom prawnym oraz jednostkom organizacyjnym niebędącym osobami prawnym, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (art. 64 k.p.c.). Brak zdolności sądowej wywołuje różne skutki, w zależności od tego, z jakim brakiem mamy do czynienia.  Wyróżnia się brak pierwotny, czyli taki, który istnieje w chwili wniesienia pozwu do sądu. Brak pierwotny może być:

  • usuwalny – zgodnie z art. 199 § 2 k.p.c. w związku z art. 70 § 1 k.p.c., jeżeli brak nie zostanie uzupełniony zgodnie z przepisami kodeksu, to sąd odrzuci pozew;
  • nieusuwalny – w tej sytuacji sąd odrzuca pozew postanowieniem, na które przysługuje zażalenie.

Istnieje także brak zdolności sądowej następczy, który powstaje w toku sprawy. Podobnie jak brak pierwotny, brak ten może mieć charakter:

  • usuwalny – występujący w sprawach o prawa przechodzące na następców prawnych; zgodnie z art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c.: Sąd zawiesza postępowanie z urzędu w razie śmierci strony lub jej przedstawiciela ustawowego, utraty przez nich zdolności procesowej, utraty przez stronę zdolności sądowej lub utraty przez przedstawiciela ustawowego charakteru takiego przedstawiciela;
  • nieusuwalny – dotyczący spraw o prawa nieprzechodzące na następców prawnych; w tym przypadku sąd umarza postępowanie postanowieniem, na które przysługuje zażalenie.

Dla ustalenia, czy brak jest pierwotny czy następczy nie ma znaczenia kiedy ten brak został dostrzeżony przez sąd. Istotne jest to, kiedy ten brak powstał.

Zdolność procesowa

Z kolei zdolność procesowa to zdolność do podejmowania czynności procesowych w postępowaniu cywilnym. Jest bezwzględną przesłanką procesową.

Zdolność procesowa jest ściśle związana ze zdolnością do czynności prawnych, która została uregulowana w prawie cywilnym materialnym.

Kodeks postępowania cywilnego w art. 65 § 1 przesądza o tym, komu przysługuje zdolność procesowa: Zdolność do czynności procesowych (zdolność procesową) mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 64 § 1 1 (czyli tzw. ułomne osoby prawne lub też niepełne osoby prawne) .

Pełną zdolność do czynności prawnych mają osoby pełnoletnie (art. 11 k.c.). Z kolei osoba fizyczna mająca ograniczoną zdolność do czynności prawnych ma zdolność procesową w sprawach wynikających z czynności prawnych, których może dokonywać samodzielnie (art. 65 k.p.c.).

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo (art. 15 k.c.). Takie osoby mogą bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, rozporządzać swoim zarobkiem, a także samodzielnie rozporządzać przedmiotami, które zostały oddane jej do swobodnego użytku.

Jeżeli osoba fizyczna nie ma zdolności procesowej, to może podejmować czynności procesowe tylko przez swojego przedstawiciela ustawowego (art. 66 k.p.c.). Nie mają jej zatem osoby, które nie ukończyły lat trzynastu oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.

W wyniku braku zdolności procesowej należy również odróżnić brak pierwotny i następczy (należy je rozumieć tak samo, jak przy zdolności sądowej). Brak pierwotny może występować po stronie powodowej i wówczas sąd wzywa do uzupełnienia braku na podstawie art. 199 § 3 w zw. z art. 70 k.p.c. albo po stronie pozwanej.

Dalszy tryb postępowania w razie zaistnienia braku po stronie pozwanej, zależy od tego, kiedy ten brak powstał. Jeżeli brak powstał przy badaniu pozwu, to zgodnie z art. 130 k.p.c. przewodniczący wzywa stronę do uzupełnienia braku pod rygorem zwrotu pisma procesowego.

Jeżeli w toku sprawy to przewodniczący wzywa najpierw do uzupełnienia braku pod rygorem zawieszenia postępowania na podstawie art. 177 § 1 k.p.c. W przypadku braku następczego, sąd zawiesza postępowanie z urzędu na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c.

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *