Zeznanie podatkowe od spadków i darowizn

W dzisiejszym artykule będziemy się zastanawiać nad tym, w jaki sposób zgodnie z prawem spełnić ciążące na podatniku zobowiązanie podatkowe.

Na wstępie warto rozróżnić dwa pojęcia, które mogą mylić się ze sobą, zwłaszcza z uwagi na podobne nazewnictwo. Są to: „obowiązek podatkowy” oraz „zobowiązanie podatkowe”.

Obowiązek podatkowy a zobowiązanie podatkowe

Obowiązek podatkowy jest to pewnego rodzaju ogólna cecha, charakteryzująca podatnika, ponieważ, zgodnie z art. 7 ustawy Ordynacja Podatkowa, podatnik jest podmiotem, który na mocy ustaw podatkowych podlega obowiązkowi podatkowemu.

Sam obowiązek podatkowy charakteryzuje się jednak tym, że jest nieskonkretyzowany: podatnik nie zna kwoty podatku, terminu, miejsca ani sposobu jego opłacenia – wiele niewiadomych. Odpowiedzi te idą w parze z zaistnieniem zobowiązania podatkowego, który stanowi konkretyzację obowiązku podatkowego i z niego wynika. Powstaje on albo z mocy prawa, albo na skutek decyzji właściwego organu.

Te wstępne wyjaśnienie posłuży nam obecnie do odpowiedzi na pytanie: w jaki sposób rozliczyć się z fiskusem w ramach podatku od spadków i darowizn. Procedura ta zakłada złożenie zeznania podatkowego i jest uregulowana w artykule 17a ustawy z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn. Bardzo ważne regulacje w tym zakresie zawiera także sama Ordynacja podatkowa.

Złożenie zeznania podatkowego

Ustawa o podatku od spadków i darowizn zobowiązuje podatnika do złożenia zeznania podatkowego. Jego przedmiotem jest nabycie rzeczy lub praw majątkowych i składa się go według wzoru ustalonego w rozporządzeniu ministra finansów.

Bardzo ważne jest określenie, komu się to zeznanie składa, w jakim terminie i oczywiście od jakiego momentu można liczyć tego terminu.

Ustawodawca w art. 17a ust. 1 wyraźnie stwierdził, że zeznanie to składa się właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego. Pod pojęciem „właściwego” rozumiemy tutaj naczelnika urzędu skarbowego, który wobec danego podatnika jest właściwy miejscowo. Rzeczowa właściwość naczelnika urzędu skarbowego wynika z tego, że jest on organem podatkowym pierwszej instancji, zgodnie z art. 13 § 1 Ordynacji podatkowej.

Termin na złożenie zeznania podatkowego wynosi 30 dni. Liczony jest on od dnia, w którym powstał obowiązek podatkowy. To z kolei odsyła nas do art. 6 ustawy o podatku od spadków i darowizn, który enumeratywnie wymienia, kiedy powstaje dany obowiązek podatkowy podatku od spadków i darowizn, przyjmując za kryterium rodzaj nabycia.

Dziedziczenie i darowizna

Dwa najczęstsze przypadki nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych, podlegających temu podatkowi, to dziedziczenie i darowizna.

Obowiązek podatkowy w przypadku dziedziczenia powstaje z chwilą przyjęcia spadku. Przypadek darowizny, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy, należy przedstawić na dwa sposoby, w zależności od tego, jaką formę przybiorą oświadczenia woli stron umowy darowizny.

Jeśli umowa darowizny zostanie zawarta w ten sposób, że darczyńca wyrazi swoje oświadczenie woli w formie aktu notarialnego, to z chwilą złożenia oświadczenia w tej formie powstanie obowiązek podatkowy. Jeśli jednak dojdzie do zawarcia umowy darowizny bez zachowania powyższej formy, to obowiązek podatkowy zrodzi się w momencie spełnienia przyrzeczonego świadczenia darowizny.

Jeśli, z uwagi na przedmiot darowizny, prawo wymaga, aby oświadczenia obu stron tej umowy były zawarte w szczególnej formie, to obowiązek podatkowy powstanie z momentem złożenia właśnie takich oświadczeń.

Zeznanie podatkowe składa się razem z dokumentami, które mają wpływ na określenie tzw. podstawy opodatkowania. Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, podstawą opodatkowania jest w przypadku tego podatku wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych. Jest to jednak tzw. „czysta wartość”, a więc wartość wspomnianych rzeczy i praw majątkowych, po potrąceniu długów i ciężarów.

Potrącenie ciężarów i długów

Wśród takich ciężarów i długów, które mają wpływ na podstawę opodatkowania należy wymienić:

• koszty leczenia i opieki w czasie ostatniej choroby spadkodawcy,
• koszty pogrzebu łącznie z nagrobkiem,
• koszty postępowania sądowego,
• wynagrodzenie wykonawcy testamentu,
• obowiązki wykonania zapisów i poleceń zamieszczonych w testamencie,
• wypłaty z tytułu zachowku,
• koszty w ramach wykonanych poleceń.

Dla poznania, jaka jest wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych, trzeba też wybrać, jaki moment przyjąć za właściwy dla ustalenia stanu tych rzeczy i praw oraz ustalenia ich cen rynkowych.

Odpowiedź na to pytanie daje sam ustawodawca, który w art. 7 ust. 1 zd. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn przyjął, że ta czysta wartość ustalana jest według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego.

Biorąc pod uwagę art. 6 tej ustawy, regulują kwestię powstania obowiązku podatkowego oraz ogólną regulację Kodeksu cywilnego, można dojść do przekonania, że dla uzyskania własności rzeczy i praw z dziedziczenia te dwa wspomniane momenty: nabycia praw i powstania obowiązku podatkowego, będą od siebie oddalone w czasie. Z kolei dla darowizny, te dwa wydarzenia odbywają się w tym samym momencie.

Mając świadomość tego, kiedy doszło do powstania obowiązku podatkowego, podatnik jest w stanie określić, do kiedy ma czas na złożenie zeznania podatkowego. Termin ten wynosi 30 dni.

Ostateczna wysokość zobowiązania podatkowego

Dopiero po złożeniu zeznania podatkowego, naczelnik urzędu skarbowego wydaje decyzję ustalającą wysokość zobowiązania podatkowego. Z momentem doręczenia tej decyzji powstaje zobowiązanie podatkowe. Na tym przykładzie wyraźnie widać różnię pomiędzy przedstawionymi we wstępie artykułu pojęciami: „obowiązku podatkowego” oraz „zobowiązania podatkowego”. To zobowiązanie podatkowe w ramach podatku od spadków i darowizn zobowiązuje podatnika do zapłacenia podatku w podanej wysokości.

Na koniec warto przedstawić interesującą sytuację, w której, pomimo złożenia zeznania podatkowego, nie powstanie zobowiązanie podatkowe i w efekcie podatnik nie będzie zobowiązany do zapłaty podatku.

Sytuacja ta uregulowana jest w art. 68 § 1 Ordynacji wyborczej i dotyczy instytucji przedawnienia. Nie przedawnia się jednak zobowiązanie podatkowe, bo w ogóle nie powstanie. Przedawnieniu ulegnie prawo ustalenia zobowiązania podatkowego po stronie organu podatkowego pierwszej instancji, jakim jest naczelnik urzędu skarbowego.

Przedawnienie to nastąpi, jeżeli w terminie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy, nie zostanie doręczona decyzja ustalająca wysokość podatku od spadków i darowizn.