Czy czeka nas rewolucja w prawie karnym?
Przy Ministrze Sprawiedliwości działa Komisja Kodyfikacyjna Prawa Karnego, której obecna kadencja rozpoczęła się w grudniu 2009 r.
Przygotowała ostatnio obszerny projekt nowelizacji kodeksu postępowania karnego.
Aktualnie toczą się prace nad zmianami w obowiązującym kodeksie karnym, przy czym propozycje zmian – jak zaznacza prof. Andrzej Zoll – mają charakter zupełnie wstępny.
Celem nowelizacji ma być uporządkowanie kodeksu karnego i wprowadzenie poprawek niezbędnych ze względu na błędy i nieścisłości powstałe w wyniku wielokrotnych zmian przepisów tego aktu prawnego (ponad 60 nowelizacji, z czego aż 14 w 2010 r.).
Odwróceniu może ulec reguła orzekania kar i środków karnych wobec sprawcy, który ukończył lat 17, a nie ukończył lat 18. Obecnie sąd wobec takiej osoby stosuje zasady ogólne, a jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają – zamiast kary stosuje środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich (art. 10 § 4 k.k.).
Po ewentualnej zmianie kara w rozumieniu k.k. będzie mogła być orzeczona szczególnie w przypadku nieskuteczności stosowanych poprzednio środków wychowawczych lub poprawczych. Zasadą będzie jednak stosowanie tychże środków, a także środków leczniczych.
Aktualnie ustawa karna nie musi przewidywać karalności usiłowania, bowiem wynika to z samych przepisów części ogólnej kodeksu karnego. Rozważane jest jednak przyjęcie rozwiązania już istniejącego w kodeksie karnym skarbowym.
Usiłowanie przestępstwa zagrożonego karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 2 lat lub łagodniejszą byłoby karalne jedynie w sytuacji wyraźnego przepisu wprowadzającego taką karalność.
Ciekawym rozwiązaniem jest propozycja ustawowego ograniczenia wymiaru kary za podżeganie i pomocnictwo. Kara nie mogłaby przekraczać dwóch trzecich tej przewidzianej za sprawstwo, chyba że z podżeganiem (ale już nie pomocnictwem) związane było udzielenie korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy (jest to wyrażenie występujące w przypadku przestępstw korupcyjnych).
Przewiduje się szersze użycie tzw. dozoru elektronicznego. Szersze będą uprawnienia sądu do stosowania tej instytucji już na etapie wymierzania kary. Poważnej zmianie ulec mogą także podstawy orzekania kary łącznej.
Możliwe, że w kodeksie karnym oprócz warunkowego zawieszenia wykonania kary (które zresztą również ma ulec zmianom) i warunkowego umorzenia postępowania pojawi się warunkowe odstąpienie od wymierzenia kary.
Różnica między tym rozwiązaniem a warunkowym umorzeniem postępowania w praktyce sprowadzać ma się do przebiegu postępowania w przypadku niepomyślnego przebiegu okresu próby – wobec sprawcy uznanego już za winnego w postępowaniu wcześniej się toczącym, orzekano by jedynie konkretną co do rodzaju i wysokości karę.
Istotną zmianą o głębokich korzeniach teoretycznoprawnych ma być wprowadzenie do kodeksu karnego kryteriów tzw. obiektywnego przypisania. Reguły znane z przyjętego modelu odpowiedzialności za przestępstwa nieumyślne, a także za przestępstwa materialne (skutkowe) z zaniechania, mają być rozciągnięte – w dużym skrócie i uproszczeniu – na wszystkie przestępstwa materialne (inaczej skutkowe, patrz: znamiona typu czynu zabronionego), tworząc w ten sposób kompleksową regulację.
Rzecz dotyczy zatem możności czy powinności przewidzenia popełnienia czynu zabronionego (realizacji jego znamion), wywołania skutku w rozumieniu prawa karnego, poprzez określone zachowanie. Podniesiono przy tym istotne argumenty przeciwko wprowadzania do kodeksu karnego kryteriów obiektywnego przypisania w zaproponowanej formie.
Więcej na ten temat:
A. Zoll, Prace nad nowelizacją przepisów części ogólnej kodeksu karnego, „Państwo i prawo” 11/2012, s. 3-13
J. Giezek, T. Kaczmarek, Przeciwko ustawowej regulacji kryteriów obiektywnego przypisania skutku, „Państwo i prawo” 5/2013, s. 79-92
